Deze HvA'ers strijden tegen plastic flesjes bronwater in de kantine
Nederlands kraanwater is van bronwaterkwaliteit, en goedkoop – waarom blijven we dan bronwater drinken? Met die vraag en de duurzame flessen van Join the Pipe stapten twee HvA-studenten naar de nieuwe cateraar Cormet.
Op de HvA en de UvA zijn de afgelopen jaren meer dan vijftig kraanwatertappunten van Join the Pipe neergezet om milieuvervuiling door plastic flesjes te bestrijden, maar ondertussen worden er in de kantines duizenden flesjes Chaudfontaine per jaar verkocht. Volstrekt belachelijk, vinden HvA-studenten Joris Kemna (33, links) en Leon ten Have (25). Het afgelopen jaar probeerden zij de HvA en de UvA te overtuigen om flesjes duur bronwater uit de schappen te halen, en te beginnen met de verkoop van duurzame flessen van Join The Pipe.
Volgens Joris en Leon moeten de UvA en de HvA hierin een voortrekkersrol spelen. Door samenwerking met cateraar Cormet is verandering aanstaande, maar die kwam er niet vanzelf. ‘Wij hebben het beste kraanwater ter wereld. Waarom zouden we dan in godsnaam bronwater drinken?’, zegt Leon. Hij wordt bijgestaan door studievriend Joris: ‘Het is toch idioterie om die watertappunten te plaatsen omdat je de studenten wil stimuleren kraanwater te drinken, en tegelijkertijd bronwater in je kantine te verkopen? De HvA heeft zelfs reclame gemaakt voor de tappunten van Join the Pipe, inclusief filmpjes op de website. En dan wordt het bronwater in de kantine op ooghoogte uitgestald, met labels en verpakkingen die een groen, puur en natuurlijk imago moeten uitstralen.’
Als alles goed gaat, studeert Joris dit jaar af in mensendieck oefentherapie, Leon is bijna klaar met communicatie. Ze ontmoetten elkaar in februari vorig jaar bij de minor Sustainable Leadership & Entrepeneurship, waar ze gestimuleerd werden om kritisch na te denken over milieuproblematiek, duurzaamheid en productie. De docenten wezen Joris en Leon op minorstudenten die in 2014 al bezig waren met het promoten van Join the Pipe en zelfs een opiniestuk in Folia schreven met de titel “Bronwater zou verboden moeten worden”.
Het is die studenten uiteindelijk niet gelukt om Join the Pipe-flessen voor een concurrerende prijs in alle kantines te krijgen; op een beperkt aantal locaties werden de flessen aangeboden voor vijftien euro per stuk. Bronwater uit de kantine verbannen zat er helemaal niet in. Volgens Pieter Spinder, docent en mede-initiatiefnemer van de minor, was dit onmogelijk door ‘bureaucratie en verkoopcontracten tussen de cateraar [destijds nog Eurest, red.] en bronwaterverkopers.’ Leon: ‘Maar die studenten hebben wel het zaadje geplant. De contacten met Join The Pipe waren er al.’
Toen er halverwege 2016 bekend werd dat er een nieuwe cateraar moest komen, glipten Joris en Leon ertussen en dwongen als kersverse brandmanagers van Join the Pipe af dat de nieuwe cateraar de duurzame flessen moest verkopen. Cateraar Cormet gaf aan graag te willen samenwerken met Joris en Leon: de Join the Pipe-flessen zouden volgend studiejaar op alle HvA en UvA-locaties worden verkocht tegen een lagere prijs en er werd een grote ‘bewustwordingscampagne bedacht’ waarbij de gezichten van Joris en Leon overal op posters zullen prijken.
Plastic rommel
De mannen begrijpen niet dat er anno 2017 nog zoveel plastic flesjes worden verkocht. Hoofdschuddend vertellen ze zich grote zorgen te maken over de opwarming van de aarde, de wereldwijde opstapeling van rommel en de kilometers plasticsoep in de oceaan. Ze menen dat de UvA en de HvA door het verkopen van bronwater bijdragen aan ‘de continuïteit van het verzamelen van afval.’ Joris: ‘Wij zien dat veel studenten op hogescholen en universiteiten petflesjes cola en bronwater kopen. Vaak kopen zij die voor het flesje, om het daarna nog een paar keer te kunnen vullen. Maar als de kwaliteit van het flesje achteruit gaat, gooien ze hem weg. Waarom zou je als HvA dan geen duurzame fles van Join the Pipe verkopen, die ervoor is gemáákt om je hele schooltijd mee te gaan?’
Leon: ‘Kijk, er is niets mis met bronwater, het is goed dat het er is. Alleen wel voor landen waarin je niet zulk goed kraanwater hebt. Door de eeuwen heen hebben we hier een fantastische infrastructuur van rioleringsstelsels opgebouwd, we lopen wereldwijd voorop. Waarom zou je niet gewoon van zo’n product gebruik willen maken, maar als maatschappij tijd, geld en energie stoppen in bronwater? Voor Amsterdams leidingwater betaal je 0,00118 euro per liter, en een halve liter bronwater in de HvA-kantine kost 1,30. Dat is ongeveer duizend keer zo duur.’
Joris: ‘Wist je trouwens dat Nederlands bronwater uit dezelfde bron komt als ons kraanwater? Bij Utrecht in de buurt. Dat wordt alleen in een verpakkinkje gedaan en dat kun je dan hier kopen.’ Leon: ‘En er zijn hogere eisen aan ons kraanwater dan aan bronwater. Waarom zou je water uit dezelfde bron, dat beter gecontroleerd wordt, kopen voor een hogere prijs?’ Joris: ‘De ironie kan niet groter zijn. Dat wij in dit land waar we omringd zijn door water, en al die systemen hebben om het in goede banen te laten stromen, bronwater met vrachtwagens Amsterdam in rijden.’
Mammoettanker
In juni 2016 besloten Joris en Leon met drie studiegenoten een brief te schrijven aan het CvB, toen nog het bestuur van de HvA én de UvA. ‘Het is niet te verantwoorden dat u bronwater blijft verkopen in deze tijd. (…) U kunt een richtinggevend kompas zijn voor de wereld van morgen, zoals een waardige hogeschool en universiteit als de uwe hoort te zijn.’ Na deze brief werden Joris en Leon in contact gebracht met Harold Swartjes, hoofd facilitaire diensten van de HvA en UvA. Swartjes verklaarde de noodzaak van het initiatief te ondersteunen, maar vond het te ver gaan om het bronwater uit de schappen te halen: ‘Door hun enthousiasme voor Join the Pipe hebben Joris en Leon mede bewerkstelligd dat in het contract met de nieuwe cateraar werd opgenomen dat Join the Pipe-flessen op een goede plaats in de kantine zouden worden verkocht. Maar we hebben van meet af aan gezegd dat we het belangrijk vinden dat de studenten en medewerkers de keuzevrijheid hebben om bronwater te kopen.’
Ondertussen gingen Joris en Leon door met het vertellen van hun verhaal. Ze stonden met een kraampje op Kersvers, het openingsfeest van de HvA, en deelden later gratis flessen uit naast watertappunten. Joris: ‘We kregen alleen maar positieve reacties van studenten, docenten en medewerkers.’ Ook HvA-rector Huib de Jong ging achter Joris en Leon staan: ‘Ik steun de verspreiding van de Join the Pipe-fles en het zou goed zijn als op decentraal niveau voldoende draagvlak zou ontstaan om de verkoop van bronwater te stoppen.’ Maar ondanks alle steun die Joris en Leon kregen, besloten ze te kijken hoe ver ze door konden dringen op bestuurlijk niveau. Dat was nog best lastig, want alle faculteiten mogen zelf beslissen wat ze in de kantine aanbieden. Toen Joris een presentatie gaf voor de Facility Managers van alle HvA-faculteiten reageerde alleen Bewegen, Sport & Voeding enthousiast. Joris: ‘De HvA is nogal een log instituut wanneer er veranderingen doorgevoerd moeten worden, een mammoettanker die bijgestuurd moet worden.’
Cormet
Intussen was Cormet benoemd als nieuwe cateraar van de UvA. Door hun contacten met Harold Swartjes konden Joris en Leon snel om de tafel met Cormet-directeur Rijkent Cornelius en marketingcoördinator Michel Schreurs. Hun bluf werd beloond: Cornelius en Schreurs vonden het een fantastisch idee en wilden graag meewerken. Maar ook zij wezen uiteindelijk op het belang van de keuzevrijheid van de studenten. Michel Schreurs verklaart: ‘Joris en Leon kaarten natuurlijk een groot duurzaamheidsissue aan, plastic flesjes bronwater zijn niet per se nodig. Ik ga eerlijk zijn. Het is misschien niet zo’n sexy verhaal, maar wij zijn ook een commercieel bedrijf met een verdienmodel –en bronwater is daar op dit moment een onderdeel van.’
Terwijl Cormet druk bezig was met het inrichten van de nieuwe kantines, bleven Joris en Leon lijntjes uitwerpen bij zoveel mogelijk faculteiten. Ze vertellen vaak op een gebrek aan daadkracht te zijn gestuit, maar ook Terwijl Cormet druk bezig was met het inrichten van de nieuwe kantines, bleven Joris en Leon lijntjes uitwerpen bij zoveel mogelijk faculteiten. Ze vertellen vaak op een gebrek aan daadkracht te zijn gestuit, maar ook kleine succesjes geboekt te hebben. Jord Schaap, manager van de opleiding communicatie, kocht duizend Join the Pipe-flessen om uit te delen aan studenten en medewerkers, of om weg te geven als relatiegeschenk. Ook de Centrale Medezeggenschapsraad wilde geen bronwater meer bij de vergaderingen en bestelde Join the Pipe-flessen.
In de kantine
In april hadden Joris en Leon al een tijdje geen contact meer gehad met Cormet, toen ze plotseling zagen dat de Join the Pipe-flessen werden verkocht in de HvA-kantine. Ze hadden niks gehoord. Leon: ‘Dat was een heel dubbel gevoel. We waren heel blij dat die flessen verkocht werden, maar ze stonden helemaal niet op een goede plek en werden verkocht voor acht euro. Bovendien werd ons verhaal er helemaal niet bij verteld, dus wisten mensen nog niet waar die flessen voor staan en waarom ze zo belangrijk zijn. Behalve die fles gaat het ons natuurlijk ook om een bredere bewustwording over duurzaamheid bij studenten. Dat zou in het onderwijs centraal moeten staan en die fles staat daar symbool voor.’
Inmiddels hebben Joris en Leon nieuwe afspraken gemaakt met Cormet, die door al het organisatiewerk nog niet aan de precieze verkoopvorm van de flessen was toegekomen. Volgend studiejaar liggen de Join The Pipe-flessen voor een goede prijs, op een goede plek, aangeprezen door een uitgebreide bewustwordingscampagne. Een mooi vooruitzicht, maar Joris en Leon hebben hun hoofddoel nog niet bereikt: vervuilende plastic flesjes bronwater uit de schappen krijgen. Volgens Cormet-medewerker Michel Schreurs is dat echter niet de oplossing: ‘Dan verander je het gedrag van mensen niet. Het is beter om mensen uit te leggen waarom ze wel een Join the Pipe-fles moeten kopen, want anders blijven ze gewoon bronwater kopen buiten de HvA en de UvA.’
Joris en Leon vinden dit besluit uiteraard jammer, maar zijn na al het werk en het gesteggel met de bestuurlijke ‘mammoettankers’ HvA en UvA ook blij met de enorme stappen die Cormet wil nemen. Joris: Natuurlijk hebben wij nog de ambitie om uiteindelijk het bronwater uit de verkoop te halen. Maar we ambiëren ook samenwerking. Bronwater is gewoon één van Cormets best verkopende producten en ze wilden vooralsnog niet stoppen met de verkoop. Hoe moeilijk dat ook voor ons is.’
Join the Pipe is een stichting die wereldwijd het drinken van kraanwater wil stimuleren om het gebruik van milieuvervuilend bronwater in verpakkingen tegen te gaan. Op hun website omschrijven zij zichzelf als ‘een sociaal netwerk van kraanwaterdrinkers’ en alle buisvormige flesjes zijn dan ook onderdeel van een lange waterleiding. Met de opbrengst van de flessen financiert Join the Pipe faciliteiten voor schoon drinkwater.
