‘Wetenschappelijke denkkracht is heel belangrijk voor de stad Amsterdam’
Oud-burgemeester en oud-minister Jozias van Aartsen hield gisteren een toespraak tijdens de opening van het academisch jaar. De man die half Nederland bestuurde, stond nooit aan het hoofd van een universiteit. ‘Universiteitsbestuurder zijn lijkt me een hondenbaan.’
Nee, over zijn opvolgster als burgemeester van Amsterdam wil hij liever niets kwijt. Hij wil Femke Halsema liever niet voor de voeten lopen nu hij is vertrokken als burgemeester van Amsterdam, na een imposante carrière in het openbaar bestuur. Voor Hagenaar Jozias van Aartsen (1947) geen met ambtelijke stukken uitpuilende loodgieterstassen meer, maar gewoon een rugzakje. Hij heeft afscheid genomen van de gemeente Amsterdam en hield gisteren een toespraak tijdens de opening van het academisch jaar. ‘Mijn studie afmaken of weer oppakken? Nee, dat zit er niet meer in.’
U hebt zo ongeveer alles bestuurd wat er te besturen is: u bent twee keer minister geweest, commissaris van de koning, burgemeester van Den Haag en interim-burgemeester van Amsterdam. U hebt nooit universiteitsbestuurder willen worden?
‘Ik heb er eerlijk gezegd nooit aan gedacht. Universiteitsbestuurder zijn lijkt me ook een hondenbaan trouwens: onderwijs, onderzoek, valorisatie, studenten, bestuurders, hoogleraren. Het lijkt me niet eenvoudig om dan beleid te voeren dat door iedereen wordt gedragen. Overigens, ik denk ook niet dat ik er voor in aanmerking was gekomen: ik heb zelf mijn rechtenstudie aan de VU nooit afgemaakt en een academische titel lijkt me wel een voorwaarde om een universiteit te besturen.’
Waarom hebt u uw studie niet afgemaakt?
‘Tijdens mijn studie werd ik politiek actief voor de VVD: ik werd medewerker van de VVD-fractie in de Tweede Kamer. Dat baantje was lastig te combineren met mijn studie, al had ik wel het plan om op een later tijdstip mijn studie te hervatten. Maar daar is het nooit van gekomen. Voor mijzelf spijt mij dat eigenlijk nog steeds, maar op een bepaald moment merkte ik dat het voor mijn werk eigenlijk niet uitmaakte. Ik ben zonder academische titel zelfs enige tijd directeur geweest van de Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau van de VVD.’
Veel ambtenaren op het stadhuis weten nauwelijks wat er op de UvA gebeurt en andersom. Klopt die observatie volgens u?
‘Het is een observatie die ik deels wel herken, al lopen er op het stadhuis een heleboel intelligente en gestudeerde ambtenaren rond. Ik denk dat de relatie universiteit-stad heel belangrijk is. Een universiteit moet natuurlijk artsen, juristen, biologen et cetera opleiden. Zij brengen niet alleen kennis naar buiten, maar bieden ook een blik op de toekomst. Het is ook belangrijk om bestuurders te wijzen op de consequenties van beleid: nadenken, verkennen en rechercheren is de kerntaak van wetenschappers en daar kan het openbaar bestuur veel baat bij hebben.’
Noem eens een voorbeeld.
‘Ik noem een voorbeeld uit de tijd dat ik minister van landbouw was. Toen hadden we heel veel contact met Wageningen University dat ons gevraagd en ongevraagd geregeld van advies diende. Die contacten hebben aan de basis gestaan van de verduurzaming en ecologisering van de Nederlandse landbouw.’
Waarom is de UvA van belang voor de stad Amsterdam?
‘Een stad als Amsterdam kan niet zonder een forse universitaire aanwezigheid. De problemen die op de stad afkomen vragen om een kritische blik van wetenschappers. Hoe goed het de stad ook gaat, het probleem van de ongelijkheid en de ongelijke kansen van mensen is een probleem dat de komende tien jaar recht op ons af komt. Daarom is het goed dat er nu een kennisinstituut komt waarin wetenschap en gemeente gaan samenwerken. Maar ook een probleem als mobiliteit vraagt om denkkracht van wetenschappers. Een stadsbestuur zit er vaak voor korte tijd, een universiteit heeft veel langer zicht op de problemen van een stad. En daarom is een samenwerking heel goed.’
(Lees verder onder de afbeelding)
De stad internationaliseert in rap tempo, de UvA ook. Wat vindt u daarvan?
‘Ik zou zeker geen voorstander zijn van het stoppen van de internationalisering. Daar hoort het Engels bij. Publiceren vindt natuurlijk vaak plaats in Engelstalige wetenschappelijke tijdschriften, maar ik denk wel dat het essentieel is dat niet alleen het Engels de universitaire voertaal wordt en het Nederlands verdwijnt. Daar moet de UvA goed over nadenken.’
Gaat u nu genieten van een welverdiend pensioen of gaat u nu uw studie afmaken?
‘De term “welverdiend” roept bij mij altijd irritatie op. Dan moet ik toch meer denken aan mensen die hun hele leven zwaar fysiek werk hebben verricht. Ik heb veel en mooie dingen mogen doen in het openbaar bestuur en wil me bezig blijven houden met de inrichting van de samenleving al heb ik daarvoor geen vastomlijnd plan. Maar mijn studie afmaken of weer oppakken? Nee, dat zit er niet meer in.’
