Hoogleraar voor de rechter: ‘Memo’s over dividendbelasting moeten boven tafel komen’
Jan van de Streek (hoogleraar belastingheffing van concerns) en onderzoeker Martijn Nouwen staan morgen in de Amsterdamse rechtbank tegenover de landsadvocaat. Ze willen dat de staat meer informatie over de afschaffing van de dividendbelasting openbaar maakt. ‘Noem me naïef, maar ik snap niet zo goed wat er tegen transparantie is.’
De geplande afschaffing van de dividendbelasting is allang geen onderwerp meer in de Tweede Kamer, maar dat maakt UvA-hoogleraar Jan van de Streek weinig uit. Hij wil weten hoe de vork in de steel zit, en hoe de regering überhaupt kon besluiten tot het afschaffen van de dividendbelasting. ‘Er zijn nog heel veel vragen onbeantwoord,’ vindt hij.
Het beeld is gekanteld
In een van de stukken die inmiddels openbaar zijn gemaakt staat dat op het ministerie van Financiën ‘het beeld is gekanteld’. ‘Maar waarom is dat beeld gekanteld,’ vraagt Van de Streek zich af. ‘De lobby is op het ministerie altijd afgewezen. Op 28 april 2017 zeggen ambtenaren dat de dividendbelasting niet afgeschaft moet worden, op 13 juni 2017 schrijven ze dat nog een keer. En dan is in augustus ineens het beeld gekanteld. Hoe kan dat?’
Van de Streek vindt het belangrijk om te weten waarom er ineens zo radicaal anders werd gedacht over een belasting. ‘Als dit onbekend blijft, kan er precedentwerkingPrecedentwerking betekent dat een bepaalde zaak navolging krijgt en een voorbeeld of richtsnoer wordt voor toekomstige gevallen. van uitgaan. Nu was het de dividendbelasting, maar wie zegt me dat er niet straks ineens een andere belasting wordt afgeschaft zonder dat duidelijk wordt waarom?’
Dividendbelasting is de belasting die landen heffen op winstuitkeringen van bedrijven aan aandeelhouders. Nederlandse aandeelhouders kunnen die verrekenen met de inkomstenbelasting, waardoor ze in de praktijk eigenlijk niets betalen. Buitenlandse aandeelhouders kunnen dat niet, waardoor Nederland eigenlijk alleen buitenlandse aandeelhouders in Nederlandse bedrijven belast. Bijna alle landen in Europa heffen dividendbelasting.
Deze regering wilde de dividendbelasting afschaffen, vooral om Unilever en Shell in Nederland te houden, zo bleek uit memo’s. Er kwam veel kritiek op, en eind vorig jaar trok de regering haar plannen in.
Anderhalf jaar geleden diende hij een Wob-verzoek in bij de overheid, maar volgens Van de Streek heeft de minister van Financiën onvoldoende informatie vrijgegeven. ‘Volgens mij heeft het ministerie toen maar met een half oog naar ons verzoek gekeken. NRC heeft later een Wob-verzoek gedaan, en daar duiken stukken in op die in het antwoord op ons verzoek niet eens in de inventarisatie van de bestaande stukken over de dividendbelasting staan, laat staan dat ze openbaar werden gemaakt.’
Juridisch gevecht
Daarnaast zijn er volgens Van de Streek nog een aantal interne memo’s die niet openbaar worden gemaakt, bijvoorbeeld omdat ze volgens het ministerie gevoelige bedrijfsinformatie van multinationals bevatten, of persoonlijke opvattingen van politici of ambtenaren. Hij vindt dat het ministerie de regels veel te breed interpreteert: ‘Ze graven zich helemaal in. Bij elk stuk zetten ze in op meerdere weigeringsgronden. Ze willen niets meer prijsgeven, zo lijkt het. Ze willen duidelijk niets meer openbaar maken.’
Dat het een juridisch gevecht zal worden, staat dan ook vast. ‘De rechter zal waarschijnlijk ook vragen waarom ik dit wil doorzetten nu de plannen van tafel zijn.’ Daarover hoeft hij niet lang na te denken. ‘De afschaffing was gebaseerd op een misrekening, dat geeft zelfs de VVD nu toe. Ik wil weten hoe dat heeft kunnen gebeuren. En ik wil een wetenschappelijke analyse kunnen maken van het proces.’ In de vorige documenten vond hij bovendien nieuwe beginpunten voor wetenschappelijk onderzoek. ‘Daarin werd bijvoorbeeld gesproken over een belastingruling met Shell. Die ben ik gaan onderzoeken, en uit mijn onderzoek blijkt dat die ruling juridisch waarschijnlijk niet houdbaar is.’
Het liefst wil hij een boek maken over de afschaffing die niet door ging. ‘Het dividendbelastingdrama,’ zegt Van de Streek. ‘Daarin wil ik een historische reconstructie, een analyse en een evaluatie maken. Die terugblik moet uiteindelijk leiden tot aanbevelingen voor de toekomst.’
Speculeren
Wat hij verwacht aan te treffen als alle stukken straks openbaar worden gemaakt, kan hij moeilijk zeggen. ‘Het is speculeren. In een column voor RTL Nieuws heeft adjunct-hoofdredacteur Pieter Klein opgemerkt dat de afschaffing een belofte aan Shell van Jan-Peter Balkenende was en dat ook informateur Gerrit Zalm daarvan wist. Dat zou heel opmerkelijk zijn.’ Van de Streek weigert het voorlopig te geloven. ‘Noem me naïef, maar ik snap niet zo goed wat er tegen transparantie is, en waarom het ministerie iets onder de pet zou willen houden.’
