UvA-geheimen | Waarom jij (g)een afstudeerhoedje mag gooien
Je ziet het in tal van Amerikaanse films (Into the Wild, Patch Adams, Forrest Gump, The Perks of Being a Wallflower): een afstudeerceremonie, compleet met toga’s, hoeden en een hoedjesgooimoment. Waar komt de traditie eigenlijk vandaan? En waarom doen sommige UvA-studies wel en andere niet mee?
Ben je eindelijk afgestudeerd, mag je nóg niet met zo’n hoed gooien. Voor sommigen is het een licht zuurtje na het afronden van hun UvA-studie. Waar is het feest, de speech, the drama?
Wellicht heb je dan net de verkeerde studie gekozen, want ook op de UvA organiseren sommige opleidingen een ‘Amerikaanse’ ceremonie, zegt woordvoerder Laura Erdtsieck. Zo koos het Amsterdam University College in samenspraak met studenten voor een ceremonie met ‘caps’ (dus geen toga’s) die worden opgegooid voor een fotomoment, net zoals de internationale studie Politics, Psychology, Law & Economics (PPLE) doet. Erdtsieck: ‘PPLE vindt het een passend en herkenbaar element voor de afstudeerceremonie waar mensen vanuit de hele wereld naartoe komen.’
Aan de Faculteit Economie & Bedrijfskunde gaan studenten all the way: ze dragen hoedjes, toga’s en goudkleurige stola’s – goud is van oudsher de kleur van de faculteit. De overige opleidingen hebben geen soortgelijke traditie.
En andere universiteiten? Een rondgang. Bij de Rijksuniversiteit Groningen, de Radboud Universiteit in Nijmegen en de TU Delft is het niet gebruikelijk, reageren ze desgevraagd. Op de Erasmus Universiteit in Rotterdam doen sommige opleidingen wél mee met de traditie: de hoed heet een ‘baret’ en soms wordt ook een toga gedragen. Elke studie mag zelf een vorm kiezen. ‘We hebben het afgekeken van Angelsaksische landen,’ zegt een woordvoerder. ‘Het is feestelijk en markeert op een bijzondere manier een belangrijk moment in iemands leven.’
Ook bij het University College Maastricht krijgen afgestudeerden hoeden en toga’s met een element in de kleur van de afstudeerrichting. Andere opleidingen hebben dit voorbeeld inmiddels gevolgd, zegt een woordvoerder. ‘Na het in ontvangst nemen van het diploma wordt het kwastje rechts naar links verplaatst. Dit symboliseert de kennis die van het hoofd naar het hart wordt verplaatst wordt.’
De tekst loopt door onder de video.
Superioriteit
Waar komt het gebruik vandaan? Sinds de twaalfde eeuw waren hoeden en toga’s vooral nuttig om kou tegen te gaan op de universiteit: die hadden immers nog geen verwarmingssystemen, aldus het Amerikaanse CNYNews. De hoeden, later vaak in het rood, moesten daarnaast superioriteit en intelligentie uitstralen.
In de vroegmoderne tijd was de hoed een cadeautje voor doctors als ze hun openbare promotie hadden voltooid, zegt gepensioneerd universiteitshistoricus Péjé Knegtmans. Tot 1876 gold de promotie als het officiële moment van afstuderen – voor rechtenstudenten was dit zelfs tot 1921 zo. Afstuderen was van oorsprong dan ook een individuele activiteit, zegt Knegtmans. ‘Ik ken de collectieve bijeenkomsten van afgestudeerden met een Amerikaanse kap op het hoofd. Dat is iets nieuws, een invented tradition, overgewaaid uit de Verenigde Staten.
Het gooien van hoedjes zou ontstaan zijn bij de Amerikaanse marine in 1912: de caps waren officiershoeden die werden uitgereikt tijdens de afstudeerceremonie, zodat studenten niet langer de hoed van midscheepsmannen hoefden te dragen. Uit blijdschap zouden de studenten hun oude hoofddeksels in de lucht hebben geworpen – de huidige generatie studenten gooit daarentegen vaak de nieuwe hoeden in de lucht. Het was overigens niet de enige traditie bij de marine: ook stopten de studenten wat zakgeld of een papiertje met hun naam en adres in de hoeden, bedoeld voor hun medestudenten. Inmiddels worden hoedjes in het buitenland zowel op middelbare scholen als op universiteiten gegooid.
Hechtingen
De afstudeerhoed – ook wel ‘mortarboard’ genoemd, naar de ijzeren plaat met handgreep van metselaars – kent wel een gebruikershandleiding. Draag de punt naar voren, zet de cap net boven de wenkbrauwen en speld ’m (als je haarlengte het toelaat) vast aan je afstudeerkapsel, want de hoed kan nog best zwaar zijn. Op sommige universiteiten is het daarnaast traditie om het kwastje tijdens de ceremonie van links naar rechts te verplaatsen (‘kwastje draaien’): een handeling die jouw nieuwe graad symboliseert. Wil je het nog persoonlijker maken, dan kun je de bovenkant van de kap versieren.
Niet alle universiteiten zijn blij met de traditie, meldt het Britse studentenblad The Tab. De University of East Anglia in Norwich heeft de gooiceremonie verboden nadat studenten een hoedpunt in hun gezicht hadden gekregen – en dat komt best hard aan. De oplossing: de hoedjes werden voor 8 pond extra in de afstudeerfoto gephotoshopt. ‘Het is niet alleen veiliger, maar de gezichten van studenten zijn nu ook beter te zien op de foto’s,’ zo stelde het aanwezige fotografiebedrijf. Ook de Anglia Ruskin University in Cambridge – waar iemand gehecht moest worden na een ongelukkige hoedenworp – verbood de traditie, net als de University of Birmingham.
Bij een middelbare school in Chicago was ook een gooiverbod afgekondigd, maar daar hadden scholieren lak aan, waarna de school besloot hen geen diploma te geven. De scholieren moesten publiekelijk excuses maken, zo vond de directie. Na klachten van ouders kwam men daarop terug.
Deze UvA-studenten kregen wél een afstudeercap:
