.jpg)
UvA-hoogleraar Arnold Heertje stond aan de wieg van de bloei van de economiewetenschap
Emeritus hoogleraar economie Arnold Heertje was buiten de UvA bijna nog bekender dan binnen de muren van de universiteit. Afgelopen zaterdag overleed hij.
.jpg)
Vlak voor kerstmis van het jaar 1965 werd de studentenhuisvesting op de kaart gezet, althans als politiek thema. Het Schotse cruiseschip Caledonia was op weg naar IJmuiden en verder naar Amsterdam. Het 150 meter lange, 11.000 ton zware en zes verdiepingen hoge schip was aangekocht door de Stichting Studentenhuisvesting (SSH), waarvan Arnold Heertje voorzitter was. De 330 hutten aan boord zouden worden vertimmerd tot studentenkamertjes. Waar het schip moest afmeren was onduidelijk en de gemeente wist van niets.
Roeiboot
Geen wonder dat de snel aangebrande burgemeester Van Hall een woest telefoontje pleegde naar de 31-jarige net benoemde hoogleraar staathuishoudkunde. ‘Van Hall vroeg zich af waar het schip naartoe moest. “Naar de Herengracht,” antwoordde ik. “U denkt zeker dat het een roeiboot is,” zei Van Hall. “Dat schip kan nooit onder de bruggen door naar het centrum”.’
Arnold Heertje (1934-2020) vertelde de anekdote graag en vaak aan wie het maar horen wilde, zo ook aan tijdschrift Ons Amsterdam. ‘Van Hall had gelijk,’ zei hij in 2005, terugkijkend op de zaak. Er was van alles fout gegaan, maar waar het eigenlijk om ging was een heel andere kwestie. ‘We wilden met de Caledonia een politiek signaal afgeven en aandacht vestigen op het probleem van de studentenhuisvesting.’
De kern
En zo zette Heertje niet alleen de studentenhuisvesting op de kaart, maar eigenlijk ook zichzelf. Gedurende het grootste deel van zijn leven is Heertje eigenlijk nooit meer uit het publieke debat verdwenen. Althans voor zolang het niet raakte aan de wetenschap, want die moest vrij zijn van politiek, zo zei hij in 2012 ter gelegenheid van het vijftig bestaan van zijn wereldberoemde lesmethode voor het middelbaar onderwijs De kern van de economie.
‘Ik heb me in De Kern nooit laten verleiden tot politieke uitspraken of analyses. De wetenschap moet waardevrij zijn. Ik heb daarnaast altijd mijn vak goed bijgehouden en dat heeft ook bijgedragen aan het succes. Ik vat het welvaartsbegrip bijvoorbeeld ruim op, waardoor ik in mijn boek ook kwesties als duurzaamheid en leefbaarheid kan behandelen,’ zo zei hij tegen Folia. Generaties middelbare scholieren bracht hij zo de beginselen van de economie bij, daarmee bewust of onbewust een bijdrage leverend aan de groei en bloei van de economiefaculteiten van Nederland en daarbuiten, want zijn lesmethode werd in vele talen vertaald.
Eigen kweek
Arnold Heertje was een student, docent, onderzoeker, wetenschapper en hoogleraar van eigen UvA-kweek, zou je kunnen zeggen. Geboren in Breda als kind van een joods gezin kwam hij in de jaren vijftig naar de UvA om er economie te studeren. Na zijn afstuderen stoomde hij door als promovendus en promoveerde hij in 1960 cum laude op een onderzoek naar de prijsvorming van consumptiegoederen op monopolistische en oligopolistische markten. Vier jaar later was hij al hoogleraar, een bijzondere prestatie in een tijd dat de wetenschap nog werd bepaald door bedaarde mannen op leeftijd. Naast hoogleraar aan de UvA was hij vooraanstaand lid van de KNAW.
Juristen
Heertje gaf 35 jaar les aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. En misschien was die focus op rechtenstudenten helemaal niet zo vreemd voor een econoom die minder was gefocust op de cijfertjes en meer op het nut van zijn vak voor mens en maatschappij. De vorming van leerlingen – Heertje was aanvankelijk docent op het joodse Maimonides Lyceum – en later studenten ging hem na aan het hart. Zo bemoeide hij zich ook met de in zijn ogen doorgeslagen hervorming van het economieonderwijs op middelbare scholen. Hij vond dat macro-economie door de waan van de dag was opgeofferd ten faveure van marktwerking.
Bij zijn veertigjarig dienstverband aan de UvA werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In 1999 ging hij met emeritaat met een even ludieke als inhoudelijke afscheidsrede, getiteld Mien, je kunt toch nieuwe bakken. Over Einstein en de economische wetenschap. Voor zo’n markant wetenschapper en lid van de UvA-familie verbaasde het niemand dat hem toen de zeer eervolle Grote Sta-penning werd toegekend. Arnold Heertje is 86 jaar geworden.
