‘Ineens verandert ons leven ingrijpend, dat is voer voor complotten’
De afgelopen weken werden er in Nederland 17 gsm-masten in brand gestoken. Het motief voor de brandstichtingen is onduidelijk, maar het zou wellicht te maken hebben met een complottheorie die een verband legt tussen het coronavirus en de straling van 5G-masten. We spreken erover met UvA-onderzoeker Jaron Harambam, die gespecialiseerd is in complottheorieën.
Hoe ontstaat zo’n complottheorie?
‘Het is allereerst goed om te zeggen dat er meerdere complottheorieën zijn. Er zijn theorieën die zeggen dat het coronavirus niet bestaat en dat 5G ons ziek maakt, maar er zijn ook theorieën die zeggen dat 5G ons immuunsysteem verzwakt waardoor virussen meer effect hebben. En zo zijn er nog andere theorieën die een verband suggereren.
Wat denk ik belangrijk is, is dat in deze coronapandemie veel onzeker en onduidelijk is, en er heel snel heel veel in ons leven is veranderd. Er staat veel op het spel en als je dat combineert met een cultuur van wantrouwen jegens autoriteiten en tegenover nieuwe technologieën, dan heb je een goede voedingsbodem voor zo’n complottheorie. Daarenboven is er ook een geschiedenis van medische experimenten en van opzettelijke virusuitbraken. Het raakt aan iets dat waar gebeurd is.’
Maar hoe wordt zo’n virus dan gekoppeld aan 5G?
‘De timing is natuurlijk opvallend. De laatste maanden is er veel te doen geweest over 5G-straling en juist in China werd dat op grote schaal uitgerold. Daar komt bij dat er ook bij 3G en 4G al veel onrust in Nederland was. Sommige mensen zeggen daar heel gevoelig voor te zijn.
Tegelijkertijd is er bij de coronacrisis veel onduidelijk. Is het nu een zware griep of is het meer? Waarom wordt de een wel ziek en de ander niet? Hoe werkt het precies? Bovendien zijn er ook officiële bronnen die vraagtekens zetten bij de gang van zaken. Er zijn Amerikaanse overheidsbronnen die zeggen dat het uit een virologisch lab in Wuhan komt, en de Russissche staatspropaganda probeert ook verwarring te zaaien en er zo een slaatje uit te slaan.’
Is er zicht op hoe zo’n theorie dan online opduikt?
‘Er was een artikel van een Belgische wetenschapper die een verband insinueerde en dat ging rond. Als andere media dat ontkrachten, neemt dat direct een vlucht, omdat meer mensen ervan horen. Wat Zondag met Lubach zondag deed, zorgt er ook voor dat die theorie meer aandacht krijgt, en dit artikel ook weer. Youtube heeft een aantal video’s hierover verwijderd en je ziet dat het complotdenkers alleen weer extra voeding geeft. Ze hebben het idee dat ze een doofpot op het spoor zijn en dat hun bevindingen onder het tapijt worden geschoven.’
Is het uniek dat complotdenkers daadwerkelijk tot acties overgaan zoals het in brand steken van gsm-masten?
‘Dat komt niet vaak voor. De meeste complottheorieën hebben ook niet iets tastbaars om je tegen te verzetten; de illuminati, of big pharma, wat ga je daartegen doen? Zo’n gsm-mast is een concrete manifestatie van wat mensen als gevaar zien. Maar je moet je afvragen of het wel echt complotdenkers zijn die deze masten in brand steken. Het voetbal ligt ook al twee maanden stil. Misschien zijn het wel gewoon mensen die uit zijn op relletjes of die de autoriteit willen uitdagen.’
Is er een manier om die brandstichtingen te voorkomen?
‘Met betere beveiliging van die masten kun je die brandstichtingen voorkomen, maar een complottheorie de wind uit de zeilen nemen is veel moeilijker. Het is een heel complex probleem, omdat er veel wantrouwen tegen autoriteiten en nieuwe technologieën bestaat. Wat in ieder geval zou helpen is dat media niet doen alsof alle mensen die in dit soort theorieën geloven of erover twijfelen totaal van het padje zijn. Je ziet in de media altijd de extreemste complotdenkers, terwijl er ook binnen dit soort milieus allerlei stromingen zijn. Alle bezwaren over 5G wegwuiven en de mensen die zich daarmee bezighouden wegzetten als gekken, helpt in ieder geval niet.’
