‘Ik heb heel lang getwijfeld over mijn plek op het man/vrouw-spectrum’
Tijdens een protest tegen sociale onveiligheid op de UvA in juni kwam student Tammie Schoots (25; filosofie, Europese studies & rechten) publiekelijk uit de kast als trans vrouw. Inmiddels is ze een drukbezette transgenderactivist. ‘Als transgender vrouwen een gesprek mogen voeren, dan gaat het altijd over de transitie of over het lichaam.’
‘Mijn leven voelt nu heel dubbel. Enerzijds ben ik ontzettend vereerd dat ik een podium krijg – mijn artikel op OneWorld over verplichte sterilisatie voor transgender personen is al duizenden keren gelezen – en het is ontzettend fijn om gezien te worden. Anderzijds is er ook veel verdriet: ik ben afscheid aan het nemen van het idee dat ik ooit een normaal, anoniem leven kan leiden met huisje-boompje-beestje. Als je mij googelt kun je door mijn artikelen en tweets direct zien dat ik trans vrouw ben.
In de podcast Trans Holland praat Schoots met oud-UvA-student en trans vrouw Alex Philippa over de belevingswereld van transgender personen. ‘Het mooie is dat er veel universele thema’s voorbijkomen, zoals eenzaamheid of je anders voelen, die ook cisgender [een cisgender persoon is een persoon wiens gender overeenkomt met het geboortegeslacht, red.] personen herkennen,’ zegt Schoots. ‘Verhalen van transgender personen zijn dus geen particuliere verhalen vanaf de zijkant van de maatschappij. Iedereen dealt met mannelijkheid, vrouwelijkheid en verhoudingen met het genderspectrum.’
Een jaar terug wisten nog maar zo’n vijf, zes mensen van mijn transitie, los van de mensen uit het dorp waar ik vandaan kom. Toen ik naar Amsterdam kwam dacht ik dat mensen het via via wel zouden horen – dat ging altijd zo – maar dat gebeurde niet. Niemand wist het, ook omdat ik al ver in mijn transitie was.
Openlijk leven
Wel had ik al lang het idee om openlijk te leven, ook omdat ik op sommige gebieden vastliep: het vinden van een partner, verbindingen aangaan met mensen. Ik kon het woord “trans” letterlijk niet uit mijn mond krijgen. Ik sprak alleen met vriendinnen over mijn trans-zijn als het me echt teveel werd. Ik schaamde me ervoor en dacht dat mijn leven voorbij zou zijn als ik er openlijk over zou praten, dat mensen anders naar me zouden gaan kijken en dat ik nooit een baan zou krijgen. Ik had die boodschap dat een deel van mij “raar” was geïnternaliseerd.
Tijdens een protest tegen sociale onveiligheid op de UvA in juni besloot ik mijn ervaringen als trans vrouw te delen. Op de UvA kwam ik immers ook lastige situaties tegen. Zo hadden we ooit een discussie in de collegezaal over genderneutrale toiletten, waarbij de docent suggereerde dat aparte toiletten juist goed zouden zijn zodat mensen stil zouden staan bij hun genderidentiteit. In de zaal riepen mensen: “wij willen geen mannen in ons toilet!” Dat was intimiderend. Die discussie ging voorbij aan het feit dat het gesprek over genderneutrale toiletten ook gaat over geweld: er zijn verhalen over mensen die niet direct in binaire genderhokjes passen en die in elkaar geslagen zijn omdat ze het “verkeerde toilet” bezochten. Ikzelf heb als puber, toen ik vrouwenkleren droeg maar nog wel mannelijke kenmerken had, op het vrouwentoilet ook weleens gehoord dat ik daar niet “hoorde”. Dat voelde onveilig.
In het eerste jaar van mijn studie filosofie kreeg ik een geslachtsbevestigende operatie. Ik moest dus aan mijn docent vertellen waarom ik langere tijd weg zou zijn. Toen kreeg ik te horen dat ik “toch al zo’n mooie vrouw was”. Dat lijkt een compliment, maar ik vond het pijnlijk om gereduceerd te worden tot het normatieve beeld dat we hebben van “vrouw zijn”, en om zo overduidelijk bekeken te worden.
Man/vrouw-spectrum
Het is überhaupt lastig te zeggen wat “vrouw zijn” betekent. Als kind voelde ik me goed met lang haar, of als ik met barbies mocht spelen. Dat paste in het maatschappelijke hokje van een vrouw, en het voelde goed om zo door de maatschappij benaderd te worden. Als ik naar mijn mannelijke lichaam kijk en naar de overblijfselen van mijn mannelijke puberteit voel ik een soort schaamte en dysforieDysforie is het gevoel ontevreden te zijn met de eigen geslachtskenmerken., alsof het niet van mij is. Het is een diepe disconnectie met een deel van mijn lichaam. Die connectie heb ik wel als ik in die vrouwelijke rol stap.
Tegelijkertijd heb ik lang getwijfeld over mijn operatie: paste ik wel echt in dat afgesloten hokje van “vrouw”? Hoorde ik niet op een andere plek op het genderspectrum? Na mijn operatie voelde het wel goed. Er is wat dit betreft geen ultieme juiste weg, er is alleen een keuze met gevolgen, en in dit geval waren er twee normatieve wegen die ik kon inslaan. Daarvan heb ik er eentje gekozen.
Ruimte innemen
Na mijn toespraak tijdens het UvA-protest ben ik ook op Twitter en Facebook uit de kast gekomen. Door die openheid op sociale media kan ik daar makkelijker connecties leggen. Ik ben er ook een podcast over begonnen, het is nu helemaal out there. Daarmee hoop ik bij te kunnen dragen aan de representatie van transgender personen.
Ik heb vaak het gevoel dat het bestaansrecht van trans personen afhankelijk is van de ruimte die andere mensen hen gunnen. Als ik zeg dat ik trans ben, kijken mensen direct naar mijn lichaam om te zien “of ik op een vrouw lijk”. Dat is frustrerend. Het begrip ”acceptatie” betekent nog steeds vaak: ik kijk op jou neer en bepaal of ik jou accepteer of niet, en dus ook welke ruimte jij mag innemen. Ook als iemand zegt dat-ie er “geen problemen mee heeft”, zit daar een machtsrelatie onder, want die persoon is blijkbaar diegene die de macht heeft om mij niet te accepteren.
Dat merk ik ook bij dates. Ik denk dat ik heteroseksueel ben, en ik merk bij cisgenderEen cisgender persoon is een persoon wiens gender overeenkomt met het geboortegeslacht. mannen ongemak in het verhouden tot een trans vrouw. Als ik vertel dat ik trans ben is het vervolg van de date volledig afhankelijk van de ander, heb ik gemerkt: híj moet het proces doorlopen en ontdekken hoe hij zich tot mij verhoudt, en in dat proces lijk ik zelf vrijwel geen stem te hebben. Dat zegt dat ik niet mag meebepalen, terwijl ik dat wél wil. Ik wil moeilijke gesprekken beginnen zodat een nieuwe generatie Tammies niet die eenzaamheid hoeft te ervaren, zoals ik die heb gevoeld. Representatie kan zorgen voor herkenning en voor het verlichten van schaamte.
(Lees verder onder de uitzending van Op1 over de coming out van YouTube-ster en trans vrouw Nikki de Jager)
Praten over transitie
Voor gesprekken met lhbti’ers is nog steeds weinig plaats in de media. Als Nikki de Jager uit de kast komt als trans zit Arie Boomsma, presentator van het programma Hij is een Zij, bij Op1 aan de talkshowtafel om te vertellen wat dat voor trans personen betekent. Er zijn te weinig gesprekken met trans personen onderling, of met een trans persoon en iemand met een andere plek in het genderspectrum. De norm is een cisgender heteroseksueel gesprek. Als transgender personen een gesprek mogen voeren, dan graag over de transitie of over het lichaam. Het is vaak “de ander”, een soort aapje in een kooi. Dat wil ik niet zijn.
Er ontstaat dus ongemak als mensen een trans persoon zien, dat is een pijnlijke realiteit die we onder ogen moeten zien. Er heerst een sentiment in de samenleving dat trans vrouwen bijvoorbeeld mannen in jurken zijn, of mannen die vrouwelijke ruimtes proberen binnen te dringen. Daar heb je als trans vrouw mee te dealen.
Ik zal nooit een cisgender vrouw worden, hoe mooi ik er ook uitzie, en dat probeer ik ook niet. Maar ik ben wel een vrouw en ik wil dat mijn ervaringen serieus worden genomen. Ik heb altijd tussen cisgender heteroseksuele mensen geleefd en mij is verteld dat ik alles zou kunnen bereiken, maar ik merk nu dat dat niet zo is. Door alles wat er is gebeurd is mijn leven nu eenmaal anders gelopen: ik ben gepest, ik kwam later in de puberteit door hormoontherapie, waardoor ik minder aansluiting had met leeftijdsgenoten, en ik heb veel tijd moesten steken in ziekenhuisbezoeken en therapieën die anderen aan hun studie besteden.
Transgender minister
Ik ben telkens blij als het onderwerp aandacht krijgt, bijvoorbeeld toen Petra De Sutter in België minister werd. Dat was heel erg fijn, dat een trans persoon iets mag zeggen over zaken die níets met trans-zijn te maken hebben. De talkshow De Nieuwe Maan vind ik ook erg goed, daar gaan mensen met verschillende culturele achtergronden met elkaar in gesprek. Zoiets zou ook voor trans personen en non-binaire trans personen moeten bestaan, zodat we onderlinge gesprekken kunnen voeren over de problemen en verschillen.
Mensen zeggen weleens dat ik een podium krijg omdat ik een witte vrouw ben. Ik ben me bewust van mijn privileges, en ik heb het er als trans persoon tot nu toe goed vanaf gebracht – ik kan over straat zonder dat mensen “manwijf” naar me roepen. Ik denk tegelijkertijd dat niet veel trans personen van mijn generatie het tot minister of hoogleraar gaan schoppen, zo ver zijn we nog niet in de emancipatie. Daarom probeer ik de deuren open te rammen om ruimte te creëren voor non-binaire trans personen, trans personen van kleur, enzovoorts. Het zijn allemaal mensen die keihard vechten en nauwelijks erkenning krijgen. Overigens is dit niet iets wat ik twintig jaar ga doen, ik wil niet alleen daarom bekendstaan. Uiteindelijk mag iemand van de nieuwe generatie die taak van me overnemen.’
