Vrijdag 23 maart organiseert de Illustere School in het kader van de boekenweek een open college over grote vriendschappen in de wereldliteratuur. Hoogleraar Nederlandse letterkunde Marita Mathijsen is medeorganisator van de bijeenkomst en bespreekt daar De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch. Folia sprak Mathijsen vast voor een voorproefje.
Wat kunnen we verwachten van de bijeenkomst vrijdag?
'We hebben een bijzondere ploeg mensen bij elkaar die ieder een boek behandelen waarin vriendschap centraal staat. We gaan naar de tijd vóór de klassieke oudheid, naar de klassieken, naar de bijbel en via de Romantiek naar Harry Mulisch. Vriendschappen zijn op zeer indringende manier beschreven in prachtige boeken die tot de canon zijn gaan horen. Oud-collegevoorzitter Karel van der Toorn bespreekt bijvoorbeeld een van de oudste literaire werken, het Gilgamesj-epos uit Mesopotamië. In dat verhaal probeert Gilgamesj zijn vriend Enkidoe na diens tragische dood terug te halen uit de onderwereld.'
Zijn er veel overeenkomsten tussen de vriendschapsverhalen door de eeuwen heen?
'Zeker. Alle boeken beschrijven een diepgaande zielsverwantschap. Het vinden van een soulmate, die jou begrijpt en waar je jezelf in herkent. Vaak komt de vriendschap in die verhalen onder druk te staan door een aanval van buitenaf. Dat kan de dood zijn, zoals bij Gilgamesj en Enkidoe, maar ook politiek of liefde. De vriendschap wordt in de literatuur vaak boven de liefde geplaatst. Juist het ontbreken van seksualiteit lijkt de band tussen mensen te versterken.'
U heeft De ontdekking van de hemel uitgekozen voor de lezing. Waarom?
'De ontdekking van de hemel vind ik een van mooiste boeken die ooit over vriendschap geschreven zijn in de Nederlandse literatuur. De vriendschap tussen Onno en Max, de hoofdpersonen in het verhaal, is zo intens. Max en Onno houden van dezelfde vrouw en bekommeren zich beiden om het product van hun vriendschap, Quinten, het kind waarvan lange tijd onduidelijk blijft wie van de twee de vader is. Alle aspecten van vriendschap komen aan de orde. Zielsverwantschap, maar ook liefde, teleurstelling en jaloezie. Het verhaal is gebaseerd op de intieme vriendschap tussen de auteur Harry Mulisch de schaker Jan Hein Donner. Die ging ook zeer diep, en daarbij speelde jaloezie ook een rol. Donner kon het soms niet hebben dat Mulisch zo succesvol was en zich zo gemakkelijk door het leven bewoog.'
Wat kunnen we verwachten van de bijeenkomst vrijdag?
'We hebben een bijzondere ploeg mensen bij elkaar die ieder een boek behandelen waarin vriendschap centraal staat. We gaan naar de tijd vóór de klassieke oudheid, naar de klassieken, naar de bijbel en via de Romantiek naar Harry Mulisch. Vriendschappen zijn op zeer indringende manier beschreven in prachtige boeken die tot de canon zijn gaan horen. Oud-collegevoorzitter Karel van der Toorn bespreekt bijvoorbeeld een van de oudste literaire werken, het Gilgamesj-epos uit Mesopotamië. In dat verhaal probeert Gilgamesj zijn vriend Enkidoe na diens tragische dood terug te halen uit de onderwereld.'
Zijn er veel overeenkomsten tussen de vriendschapsverhalen door de eeuwen heen?
'Zeker. Alle boeken beschrijven een diepgaande zielsverwantschap. Het vinden van een soulmate, die jou begrijpt en waar je jezelf in herkent. Vaak komt de vriendschap in die verhalen onder druk te staan door een aanval van buitenaf. Dat kan de dood zijn, zoals bij Gilgamesj en Enkidoe, maar ook politiek of liefde. De vriendschap wordt in de literatuur vaak boven de liefde geplaatst. Juist het ontbreken van seksualiteit lijkt de band tussen mensen te versterken.'
U heeft De ontdekking van de hemel uitgekozen voor de lezing. Waarom?
'De ontdekking van de hemel vind ik een van mooiste boeken die ooit over vriendschap geschreven zijn in de Nederlandse literatuur. De vriendschap tussen Onno en Max, de hoofdpersonen in het verhaal, is zo intens. Max en Onno houden van dezelfde vrouw en bekommeren zich beiden om het product van hun vriendschap, Quinten, het kind waarvan lange tijd onduidelijk blijft wie van de twee de vader is. Alle aspecten van vriendschap komen aan de orde. Zielsverwantschap, maar ook liefde, teleurstelling en jaloezie. Het verhaal is gebaseerd op de intieme vriendschap tussen de auteur Harry Mulisch de schaker Jan Hein Donner. Die ging ook zeer diep, en daarbij speelde jaloezie ook een rol. Donner kon het soms niet hebben dat Mulisch zo succesvol was en zich zo gemakkelijk door het leven bewoog.'
