Joodse UvA-hoogleraar Juda Palache herdacht
Op 7 december wordt in de Portugese Synagoge op het Waterlooplein de eerste Joodse UvA-hoogleraar Joodse studies Juda Palache (1886-1944) herdacht. Aanleiding is het leggen van acht stolpersteine voor Palache, zijn vrouw en familieleden. De herdenking vindt morgen plaats met een symposium. Zes vragen aan de organisator en hoogleraar Joodse studies Bart Wallet.
Wie was Juda Palache?
‘Juda Lion Palache was de eerste Joodse UvA-hoogleraar bij Joodse studies. Hij was geboren als de zoon van de Amsterdamse opperrabbijn van de Portugees-Israëlitische Gemeente. Palache en zijn familie waren tot over hun oren Portugese Joden. Juda Palache volgt het spoor van de wetenschap. In Leiden studeert hij bij Christiaan Snouck Hurgronje, een grote naam in de wereld van de semitische talen en culturen. In 1924 komt Palache terug naar Amsterdam en wordt hij benoemd tot hoogleraar oude testament en semitische talen en culturen aan de UvA. Daar gaat een enorme affaire op de theologische faculteit en in de gemeenteraad van Amsterdam De UvA was toen nog een gemeentelijke universiteit.aan vooraf. Want Palache was Joods en actief in de Joodse gemeenschap. De benoeming betekent mede dat hij de dominees van de protestanten gaat opleiden. Tot die tijd waren dat protestanten geweest. Uiteindelijk hebben de gemeenteraad en de UvA toch doorgezet.’
Waarom kreeg Palache uiteindelijk toch de leerstoel?
‘Het idee dat het op een universiteit om academische kwaliteit gaat. Palache was gewoon de allerbeste kandidaat. En de toekomstige protestante dominees konden nog wat van hem leren. Uiteindelijk is hij geplaatst en daarmee was hij de eerste Jood die in Nederland op een leerstoel Hebreeuws en Joodse studies zat. Wij vinden dat nu heel logisch, maar toen was dat wel een best revolutionaire stap.’
Wat heeft Palache betekend voor de Joodse gemeenschap?
‘Palache was niet alleen toonaangevend in zijn vakgebied maar ook heel actief in de Joodse gemeenschap en tijdens de oorlog lid van de Joodse Raad. Hij was een publieke intellectueel. Hij reisde het hele land door en gaf lezingen over Joodse onderwerpen. Van de bakkersgezellenvereniging tot de theosofische vereniging om over het Jodendom te vertellen voor een breed publiek. Voor we het hadden over valorisatie en impact op de universiteit deed Juda Palache dat al. Daar is hij echt een pionier in geweest.’
‘Palache deed absoluut aan wetenschapscommunicatie. Hij schreef ingewikkelde artikelen in het Duits en Engels voor zijn vakgebied, maar daarnaast schreef hij ook voor een breder publiek. Een boekje dat ook na de Tweede Wereldoorlog nog heel veel gebruikt wordt is Inleiding in de Talmoed. Het Nederlandse publiek wist nauwelijks wat de Talmoed was. Dus dat boekje is ontzettend belangrijk geworden. Dat was ook bedoeld als een tegenreactie op alle antisemitische boeken die in die tijd verschenen waarin een negatief beeld van de Talmoed werd geschetst. Palache geeft een wetenschappelijk correct beeld van de Talmoed voor een breed publiek.’
Vertelt hij over zijn religie of over de ontwikkelingen in het vakgebied?
‘Over beide. En ook gaat hij actuele thema’s zoals antisemitisme niet uit de weg. Zeker in de jaren dertig komt er steeds meer aandacht voor het lot van de Duitse Joden. Palache is dan bij allerlei betogingen en manifestaties om te protesteren tegen antisemitisme en de nazi’s. Daardoor krijgt hij steeds meer een politiek profiel.’
Wat was het lot van Palache in de Tweede Wereldoorlog?
‘Palache deelde het lot van alle Joden. In 1940 werd hij als Jood uit zijn functie ontheven en in 1941 ontslagen. In 1944 werden hij en zijn vrouw vermoord in Auschwitz. Hij voelde zich ontzettend Nederlands en was erg Oranjegezind. Het verhaal gaat dat hij in de deportatietrein het Wilhelmus zong. Zo Nederlands voelde hij zich.’
Wat maakt deze herdenking zo belangrijk voor de UvA?
‘Juda Palache is te beschouwen als het begin van ons vakgebied Joodse studies op de universiteit. Hij is heel belangrijk geweest voor ons vakgebied maar ook voor de Joodse gemeenschap. We willen met dit symposium de herinnering aan hem afstoffen, dat is het minste dat we kunnen doen. Tegelijkertijd treden we nog in de voetsporen van Juda Palache. Samen met Emile Schrijver ben ik de co-promotor van Ronit Palache, de achterkleindochter van Juda Palache. Samen met haar en haar familie hebben we dit symposium georganiseerd. Dus de cirkel is nu rond.’
Het symposium vindt plaats van 9.30 tot 10.30 uur. Aansluitend zullen stolpersteine gelegd worden op de adressen Nieuwe Prinsengracht 23 waar Juda Palache woonde en bij de adressen van zijn familieden op de Schubertstraat 52 en Merwedeplein 53. Bezoekers worden gevraagd zich van tevoren aan te melden via ronit@palachnikov.nl.
