Allard Piersondirecteur Els van der Plas: ‘De uitstraling mag wel wat frisser’
Al anderhalf jaar staat Els van der Plas, voormalig directeur van onder andere de Nationale Opera & Ballet, aan het roer van het Allard Pierson Museum. Zij nam het stokje over van Wim Hupperetz, die in 2021 na twaalf jaar afzwaaide als directeur. Welke kant wil Van der Plas op met het Allard Pierson? ‘We willen vanaf “het nu” naar de collecties kijken.’
Eerder was u al directeur van de Nationale Opera & Ballet en het moderne kunstmuseum Bonnefanten in Maastricht. Hoe kwam u bij een museum van de UvA, waar het gedeeltelijk draait om archeologie?
‘Ik wilde heel graag terug naar mijn roots. Ik ben opgeleid als kunsthistoricus en wilde al een lange tijd dolgraag iets doen met wetenschap, de universiteit, een museum. En ik houd ontzettend van ouwe kunst. Bij het Bonnefanten moest ik toch vooral op het geld passen en ik vind de inhoud leuker, dus toen er een plek als directeur bij het Allard Pierson vrijkwam dacht ik: dat is perfect.’
U bent nu anderhalf jaar in functie als directeur van het Allard Pierson. Wat is uw indruk van het museum?
‘Heel veel mensen associëren het Allard Pierson alleen met archeologie, maar dat is allang niet meer zo. We hebben sinds 2018 natuurlijk ook de Bijzondere Collecties die teruggaan tot de vijftiende-eeuwse stadsbibliotheek. Ik vind de positionering van het museum nog wel enigszins onduidelijk. Ik vind het geen universiteitsmuseum, omdat het voornamelijk Nederlands cultureel erfgoed is in plaats van dat de collectie louter aan de universiteit is gerelateerd. Maar ik val officieel onder de directeur van de Universiteitsbibliotheek, wat voor de snelheid van beslissingen dan weer niet altijd even handig is.
De universiteit biedt echter een enorme bron van wetenschap met onderzoek dat ons dingen zou kunnen vertellen over onze collecties, waar het museum naar mijn mening nog meer gebruik van mag maken. De collecties vormen namelijk een schatkist, waar je elke keer weer nieuwe dingen ontdekt. We kunnen daar zo ontzettend veel uithalen als we daarvoor alle academische kennis gebruiken die we in huis hebben.’
Ik kan mij voorstellen dat uw associatie met archeologie het museum nogal een stoffig imago geeft. Bent u daar niet bang voor?
‘De uitstraling van het museum mag wel wat frisser, ja. Je moet ook heel hip en happening zijn wil je het imago van een middeleeuwse stadsbibliotheek doorbreken. Daarom willen we bijvoorbeeld studenten meer betrekken, want die zijn absoluut niet stoffig. Studenten zijn actief en energiek en vinden van alles. Zodoende geven we hier colleges, werken studenten mee aan tentoonstellingen en doen we jaarlijks een project met museumstudies.
Bovendien willen we ook meer vanaf “het nu” naar collecties kijken. Zo gaan we volgend jaar met de supermooie collecties van de Artis Bibliotheek, die we ook tot onze beschikking hebben hier, een tentoonstelling maken over natuurhistorie. We zoomen daarbij in op de relatie tussen de mens en de natuur. Hoe zijn we ooit in de klimaatcrisis gekomen? Zo leerden wij dat de mensheid heel erg vanuit het christendom naar de natuur kijkt. In Genesis, het eerste boek van de bijbel, staat dat je als mens de natuur mag beheersen. Dat is natuurlijk enorm bepalend voor hoe mensen met de natuur omgaan.’
U wil dus meer inspelen op de actualiteit. Wilt u daarbij ook de bezoeker overtuigen van uw mening?
‘We willen activerend zijn, mensen bewust maken van bijvoorbeeld de relatie tussen de mens en het klimaat. Daarom trekken we ook hedendaagse kunstenaars aan. Bij onze cartografietentoonstellingen een tijdje geleden, openden we bijvoorbeeld met de contemporaine beeldend kunstenaar Gert-Jan Kocken en sloten we af met kunstwerken van de Surinaamse kunstenaar Remy Jungerman.
We gaan namelijk in 2024 ook een onderzoek doen naar alles wat we hier hebben liggen dat met Suriname te maken heeft. Over de Surinaamse geschiedenis, maar vooral ook gefocust op de relatie tussen Nederland en Suriname. Dat gaat van boeken en prenten tot theater- en muziekstukken. We hebben ook een junior conservator ingehuurd die ons komt helpen hoe we nou op een juiste manier naar die stukken moeten kijken.’
We zijn daarbij erg bezig met de dekolonisatie van collecties, ook samen met het slavernijmuseum in oprichting. Ik streef er naar om niet alleen te vertellen wie een bepaald boek in de tijd heeft gemaakt, maar ook om te te laten zien wat dat boek ons vertelt en vooral wat het ons nu vertelt.’
Het koloniale verleden en de herkomst van museumobjecten is in veel musea object van onderzoek. Hoe gaat het Allard Pierson om met mogelijk onjuist verkregen materiaal?
‘We zijn op dit moment bezig met een groot, vier jaar durend onderzoek om de herkomst van zo veel mogelijk archeologische voorwerpen te traceren. We stellen ons telkens de vraag: “Hoe komen we hier aan? Hebben we bij het verkrijgen toentertijd iets verkeerds gedaan?” We gaan niet afwachten totdat de politie op de stoep staat.’
‘Daarnaast willen we proactief voorwerpen teruggeven aan bijvoorbeeld Italië en Turkije, als die landen daar recht op zouden hebben. Vaak is het voor dergelijke landen dan ook mogelijk om zulke voorwerpen in bruikleen bij ons in het museum te stallen, omdat ze zelf dikwijls de ruimte of de financiële middelen niet hebben.’
‘Wel is het nu na negen jaar eindelijk gelukt om de aan ons in bruikleen gegeven Krimschatten aan Oekraïne, en niet aan de door Rusland geannexeerde musea, terug te geven. Dat is sinds de bezetting van de Krim in 2014 een ontzettend interessante zaak voor museumprofessionals en juristen geweest.’
Niet alleen de kwestie rond de Krimschatten was lastig, u had bij uw aantreden ook gelijk te maken met de post-coronaperiode. Hoe bent u daarmee omgegaan?
‘Ik begon hier in april 2022, toen de tentoonstellingen langzaam weer op gang kwamen na de coronaperiode. We wilden zo snel mogelijk mooie, transhistorische tentoonstellingen opzetten, maar wer zijn door corona nog steeds bezig de programmering goed op orde te krijgen. Dat heeft overigens ook met geld te maken.’
‘De UvA is gelukkig een betrouwbare financier, maar het hele subsidiesysteem in Nederland vind ik heel onrustig. Natuurlijk moet je ook als culturele instelling zakelijk gezond blijven. Maar ik zei ook al tegen het Parool dat instellingen vaak maar subsidie krijgen voor vier, twee, soms één jaar en dan opnieuw een aanzienlijke aanvraag moeten indienen. Dat maakt de cultuurwereld erg onzeker. Zo zijn ten tijde van staatssecretaris van Cultuur Halbe Zijlstra het Muziekcentrum Nederland en het Theaterinstituut al wegbezuinigd als zelfstandige instituten.’
‘De collecties van het Muziekcentrum Nederland en het Theaterinstituut liggen nu hier in het Allard Pierson. Wij proberen daar wel wat mee te doen, bijvoorbeeld met live optredens. We hebben ook een studio voor het digitaliseren van oude tapes van die instellingen, dus die studio willen we gebruiken voor radio en podcasts. Tijdens Museumnacht hadden we al een live interview met publiek. En ik wil ook iets met bekendere mensen doen. Ik heb bij alle projecten steeds een visie voor ogen. Ik hoop dat ik daar mensen enthousiast voor kan maken. Zo kunnen we samen naar die frisse stip op de horizon.’
