‘Soms lijken er twee gescheiden werelden te zijn: die van de internationals en die van de Nederlanders’
Moet de voertaal aan universiteiten Nederlands of Engels worden? Rector magnificus Peter-Paul Verbeek reflecteerde donderdag in zijn rede tijdens de viering van de 392e dies natalis van de UvA over de rol van taal op de universiteit. ‘Door met iedereen Engels te spreken, houden Nederlanders altijd hun eigen geheimtaal.’
Ooit werd er op de UvA alleen maar Latijn gesproken. Maar inmiddels heeft het Engels de rol als wetenschappelijke lingua franca overgenomen, concludeerde rector magnificus Peter-Paul Verbeek donderdag in zijn rede ter ere van de verjaardag van de UvA. Maar niet zonder slag of stoot: vandaag de dag staat het gebruik van de Engelse taal op universiteiten flink ter discussie.
‘Zo staan we, op onze 392e verjaardag, mogelijkerwijs aan de vooravond van een grote verandering’, zei Verbeek dan ook. Hij memoreerde hoe internationalisering in zijn eigen vakgroep ongeveer 25 jaar geleden begon, en hoe dit werd gestimuleerd door de overheid. Het zorgde ervoor dat de Nederlandse wetenschap mondiaal gezien een toppositie kon verwerven, dankzij de Engelse taal.
Maar er is ook een keerzijde, zei Verbeek donderdagmiddag. ‘Er lijken op de universiteit soms twee gescheiden werelden te bestaan: de internationals en de Nederlanders. Een promovendus wees me er ooit op dat onze Engelstaligheid niet zo inclusief is als ze lijkt. Door met iedereen Engels te spreken, houden Nederlanders altijd hun eigen geheimtaal.’ En dus, concludeerde Verbeek, zijn we eigenlijk pas écht inclusief als we van mensen die hierheen komen een basisbeheersing van het Nederlands vragen.
Engels en Nederlands kunnen wat hem betreft prima naast elkaar bestaan: ‘Een goede universiteit is lokaal geworteld en internationaal georiënteerd.’ Dat betekent wel, aldus Verbeek, ‘dat iedereen – studenten en medewerkers – zowel het Nederlands als het Engels machtig moet zijn: een van beide vloeiend, de ander op basisniveau.’
Taal van data
Maar Engels of Nederlands is niet de enige taal die op de universiteit wordt gesproken. De afgelopen jaren rukte een andere taal op aan de universiteit: de taal van data. ‘Data science is een gemeenschappelijke wetenschapstaal van de 21ste eeuw, net als het Latijn ooit was’, zei Verbeek.
Bovendien communiceren wetenschappers niet alleen meer met elkaar, maar ook met computersystemen. Denk aan ChatGPT, het kunstmatig intelligent computersysteem dat vorig jaar werd gelanceerd en zelf taal kan produceren. ‘Dit is voor de wetenschap een disruptieve ontwikkeling’, stelde Verbeek. ‘Deze technologie vraagt dus om regulering.’
Dat betekent niet dat we kunstmatige intelligentie ook in ons voordeel kunnen gebruiken. ‘AI verandert ons denken door ons te helpen verbanden te leggen die we zelf niet kunnen leggen, en door onze creativiteit te stimuleren.’ Zolang we het maar op de juiste manier gebruiken, aldus Verbeek. ‘Zoals de rekenmachine het rekenonderwijs heeft veranderd en de computer de wiskunde, zonder dat dat het einde van het rekenen en de wiskunde betekende, nodigt AI ons uit om onze rol als wetenschappers opnieuw te definiëren en in te vullen. Het komende jaar zullen we daar veel energie in stoppen.’
