Is stoppen met je studie taboe?
Waarom is stoppen met je studie na het eerste jaar zo moeilijk, soms zelfs bijna onmogelijk? En waarom praten veel studenten er liever niet over? ‘Iedereen ging door behalve jij, dus dan val je al snel buiten de boot.’
In eerste instantie dacht Irina Ioanes (22) dat het kwam door de stress voor het bindend studieadvies (bsa), dat ze haar studie technische informatica aan de TU Delft niet leuk vond. ‘Ik dacht, als ik mijn bsa eenmaal binnen heb, ben ik vast relaxter.’
De opleiding in Delft was de beste van Europa, haar ouders wilden graag dat ze daar ging studeren en Ioanes vond wiskunde en informatica leuke vakken op de middelbare school. ‘Maar de studie was niet wat ik ervan verwachtte. Uiteindelijk waren er maar twee wiskundevakken en het hielp ook niet dat ik mijn studie begon tijdens corona. Halverwege het tweede jaar besloot ik dat ik ermee wilde stoppen.’
Over die beslissing sprak ze nauwelijks. Studiegenoten gingen volledig op in de studie en haar ouders in Roemenië begrepen haar keuze niet. Ioanes: ‘In Roemenië is het niet gebruikelijk om met een studie te stoppen of een tussenjaar te nemen. Je studeert niet omdat je het leuk vindt, maar voor een diploma.’ Alleen haar jongere zus moedigde haar aan om iets anders te gaan doen: ‘Jij kunt zoveel deuren openen, waarom doe je dat niet?’
Zoek dan hulp bij de studie- of loopbaanadviseur. En praat erover met vrienden, familie of studiegenoten. In het geval van psychische klachten, loop er niet te lang mee rond en vraag hulp bij de studentenpsychologen of je huisarts.
Jaarlijks stoppen zo’n drieduizend studenten aan de UvA met hun studie. Veruit de meesten stoppen in het eerste jaar, zo’n 28 procent van de eerstejaarsstudenten. Dat percentage is al jaren stabiel, met uitzondering van de coronajaren waarin minder studenten stopten.
Toch spreken veel studenten weinig openlijk over stoppen, merkt Jasmijn Ritmeester, projectleider Studentenwelzijn. Waarom is stoppen met je studie soms zo lastig? Is er sprake van een taboe? En waar gaan studenten doorheen wanneer ze stoppen met hun studie?
Voelt als falen
Stoppen met je studie wordt moelijker naarmate je langer studeert. De studenten die Folia sprak studeerden dan ook langer dan één jaar. Die groep is veel kleiner, opgeteld stopt zo’n vijf procent van de studenten aan de UvA ná het eerste jaar.
‘Het voelde als opgeven,’ vertelt Ioanes. ‘Ik zag mezelf altijd als een ambitieus persoon, een doorzetter. Als je stopt met je studie, ben je dan nog wel ambitieus?’ Wat Ioanes hielp, was het besef dat haar studieswitch geen kwestie was van opgeven. ‘Ik realiseerde me dat ik een studie opgaf die niet bij me paste en ik heb doorgezet in uitzoeken wat ik écht wil.’ En dat was, een eigen bedrijf beginnen. Ioanes studeert nu Business Administration aan de UvA.
Ook Noah Bordewijk (27) sprak nauwelijks met studiegenoten toen ze na het eerste jaar van de studie tandheelkunde bij ACTA met een burn-out thuis kwam te zitten. ‘Ik denk dat het schaamte was. Het voelde als falen en het duurde ook heel lang voordat ik überhaupt aan m’n ouders durfde te vertellen dat ik was gestopt. Dat stoppen een optie was, werd nergens besproken.’
Bordewijk wilde tandarts worden zolang ze zich kon herinneren. ‘Ik vond mijn tandarts heel erg leuk en alles eraan interessant.’ Maar de studie tandheelkunde was niet wat ze ervan had verwacht. ‘De cultuur was heel competitief, alles was een wedstrijd. Als je voor een opdracht een 6,5 had, en iemand anders een 8, dan merkte je dat die ander zich beter voelde. Het was eigenlijk nooit genoeg.’
In het tweede jaar van haar studie, toen ze haar bsa al had behaald, kwam Bordewijk met een burn-out thuis te zitten. Op een paar studiegenoten na, nam niemand van haar opleiding contact met haar op. ‘Iedereen ging door behalve jij, dus dan val je al snel buiten de boot.’
Toen ze zelf contact opnam met de studieadviseurs om weer aan de studie te beginnen kreeg ze te horen: ‘Als je je mentaal zo slecht voelt het misschien geen goed idee is om terug te komen.’ Bordewijk belandde in een identiteitscrisis. ‘Tandarts worden was alles wat ik wilde zijn. Toen dat wegviel was dat moeilijk. De periode is niet iets waar ik trots op ben, maar ik denk wel dat ik er sterker uit ben gekomen.’
Identiteitscrisis
Veel studenten gaan door een vergelijkbaar proces wanneer ze stoppen met hun studie, vertelt Ritmeester. ‘In eerste instantie concluderen studenten dat ze tekortschieten, “ik kan het niet” of “ik heb gefaald”. Pas in een latere fase komen studenten tot de gezondere conclusie: “deze studie past niet bij mij”.’
Dat beeld herkent universitair docent Annabel Bogaerts die onderzoek hoe identiteitsontwikkeling werkt bij adolescenten en jongvolwassenen. ‘In onze maatschappij leeft heel sterk het idee dat als je ergens aan begint, je dat ook moet afmaken. Terwijl volwassen worden een periode is die gepaard gaat met veranderingen. In die periode zijn jongeren nog erg aan het onderzoeken wie ze zijn en komen ze vaak terug op eerder genomen beslissingen, zoals een studiekeuze.’
Identiteitsontwikkeling gebeurt je leven lang, maar vooral tijdens de adolescentie (tussen de 12 en 18 jaar) en jongvolwassenheid (tussen de 19 en 30 jaar) staan identiteitsvragen zoals “wie ben ik” en “wat wil ik” centraal. Bogaerts: ‘Sommigen ervaren dit als een moeilijke periode, voor anderen gebeurt het eerder vanzelf.’
Het onderzoeken van die vragen kan gepaard gaan met onzekerheid en symptomen van depressie en angst. Bogaerts: ‘Jezelf vragen stellen over wie je bent kan ongemakkelijk voelen maar is een heel normaal proces waar iedereen doorheen gaat. Ik denk dat veel jongeren zich daar niet bewust van zijn. Onderzoek laat zien dat identiteitsverwarring jongeren kan stimuleren om hun eigen weg te vinden in het leven. Vanuit daar kan iemand een levenspad gaan bewandelen dat hij of zij betekenisvol en fijn vindt.’
Vastlopen
In sommige gevallen kunnen studenten echt vastlopen wanneer een studiekeuze niet aansluit. Bogaerts: ‘Wanneer identiteitsonderzoek lange tijd aanhoudt kan dat gepaard gaan met ernstigere mentale gezondheidsklachten. Die kunnen ontstaan omdat er geen nieuwe identiteitskeuzes worden gemaakt waar iemand zich goed bij voelt, of omdat er gebrek is aan een ondersteunend netwerk of zelfvertrouwen.’
Sam Kailani (29) maakte een studiekeuze die ver van hem aflag. Zes jaar studeerde hij civiele techniek aan de TU Delft zonder een diploma te behalen. Na anderhalf jaar studeren wist hij dat hij niet op zijn plek zat aan de TU. ‘Om eerlijk te zijn durfde ik niet goed te stoppen, sterker nog, stoppen leek niet eens een optie.’
Waarom hij koos voor civiele techniek? ‘Ik denk dat ik toen vooral bezig was met voldoen aan wat de maatschappij en mijn ouders van mij verwachtte: een goed diploma, een goede baan. Op je 18de heb je wel een idee wat de maatschappij wel of niet waardeert: kunst en filosofie zijn hobby’s, cultuur & maatschappij (C&M) noemden we “het pretpakket”. Ik kon toen nog niet inzien dat dat verhaal voor mij niet klopte, maar ik was er wel gevoelig voor.’
Al praat hij er nu open over, makkelijk is het voor hem niet om het verhaal te vertellen: ‘Maar het voelt als mijn plicht. Ik had graag gewild dat iemand me toen duidelijk had gemaakt, kies voor iets waar je goed in bent en wat je heel interessant vindt.’
Er gingen jaren voorbij voordat Kailani besefte dat hij de studie civiele techniek nooit af zou maken. ‘Mijn pech is geweest dat ik het eerste jaar mijn bsa heb gehaald, zij het met veel moeite. Toen voelde het alsof ik niet meer terug kon krabbelen. Daarna is het me niet meer gelukt om zoveel studiepunten te halen.’
Jarenlang praatte Kailani er met niemand over. Ook nam niemand van de universiteit contact op, zelfs niet toen hij maandenlang niet op de universiteit verscheen en geen tentamens maakte. ‘Je bent een nummertje op zo’n grote universiteit. Achteraf gezien denk ik weleens: hoe kan het dat er nergens in het computersysteem een melding is gekomen van mijn afwezigheid. En dat niemand heeft gedacht, toch even checken waarom dat is.’
Ingegraven
Al vindt Kailani het lastig om te bedenken wat hem toen had geholpen. ‘Ik zat echt vast. Als iemand toen tegen mij had gezegd, je kunt ook stoppen, had ik dat niet gewild. Ik had ook niet het idee dat praten zou helpen.’
Pas later, toen hij hulp zocht, besefte hij hoezeer hij zich had klemgezet door niet met zijn studie te willen stoppen. ‘Pas toen ben ik gaan inzien dat ik te veel bezig was met wat anderen zouden vinden en te weinig met wat ík wilde.’
Nu studeert hij religiewetenschappen aan de UvA: ‘Dat is gewoon helemaal wat het moest zijn.’ Regelmatig krijgt hij de mailtjes van de faculteit over mentale gezondheid. ‘Dan denk ik, ja man, dit had ik vroeger ook gewild. Dan had ik de eerste tien mailtjes aan me voorbij laten gaan, maar er wel kennis van genomen en de elfde of twaalfde misschien aan mijn situatie kunnen verbinden.’
Taboe
Ligt er volgens Kailani een taboe op stoppen met je studie? Er wordt in ieder geval op neergekeken, zeker als je er langer over doet, denkt Kailani. ‘Het zou mij niets verbazen als dat komt door het efficiëntiegerichte denken van de neoliberale maatschappij, dat in alles doorsijpelt. Je studie kun je ook maar beter zo snel mogelijk behalen, is de gedachte.’
Bordewijk studeert inmiddels al enkele jaren psychobiologie aan de UvA en praat ook makkelijker over haar studieswitch. ‘Dat ik nu iets doe dat wel bij me past, heeft wel geholpen.’
Ook Ioanes is op haar plek bij Business Administration, al vertelt ze liever niet aan studiegenoten dat ze eerst in Delft studeerde. ‘Mensen snappen vaak niet dat ik in mijn tweede jaar ben gestopt, dan maak je het toch af? Vaak zijn ze niet geïnteresseerd in mijn verhaal maar hebben ze gelijk een oordeel klaar.’
Om studenten die worstelen met hun studie beter te kunnen helpen, is er volgens Bogaerts meer kwalitatief onderzoek nodig. ‘Er is al in kaart gebracht dat studenten kunnen vastlopen in hun identiteitsontwikkeling en psychologische problemen ervaren, maar waar gaat het dan precies over? Hebben ze meer ondersteuning nodig, meer begeleiding nodig bij studiekeuzes, of meer vertrouwen? We weten dat het moeilijk loopt, maar specifieke handvaten creëren blijft tot nog toe lastig.’
