Het nieuwe kabinet-Rutte bezuinigt hard, maar probeert de lasten eerlijk te verdelen. Toch vallen er in het hoger onderwijs vooral harde klappen, blijkt uit het maandag gepresenteerde regeerakkoord.
De economische crisis dwingt de aanstaande regeringspartijen VVD en PvdA tot 2017, 16 miljard euro te bezuinigingen. De woningmarkt, de zorg en de arbeidsmarkt: geen enkele sector ontkomt aan de snoeischaar van de liberalen en sociaal-democraten. Het beeld in de onderwijssector is verdeeld. Het basis-, voortgezet- en middelbaarberoepsonderwijs mogen de komende jaren bijna 600 miljoen euro extra uitgeven, de klappen vallen daardoor vooral in het hoger onderwijs.
Zo wordt de basisbeurs voor studenten vanaf 1 september 2014 vervangen door een sociaal leenstelsel. Op termijn moet dat de schatkist, in Haagse vaktermen, ‘structureel 810 miljoen euro’ opleveren. Kosten bespaart de overheid ook met de afschaffing van het gratis reizen voor studenten vanaf 2015: 425 miljoen euro. De ov-jaarkaart wordt vervangen door een studentenkortingskaart, reiskosten die studenten maken kunnen studenten voortaan bijlenen. Hogescholen en universiteiten moeten verder snoeien in het opleidingenaanbod en de overheadkosten.
Lichtpuntjes
Positief nieuws is er ook. Het rijk gaat 75 miljoen euro extra investeren in fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Dat bedrag moet de komende jaren oplopen tot 150 miljoen euro. Via de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) wordt verder 275 miljoen euro extra vrijgemaakt voor onderzoek in de topsectoren. Verder blijft de aanvullende beurs gehandhaafd. Studenten met ouders die geen bijdrage kunnen leveren, krijgen extra geld. Door de beurs buiten het sociaal leenstelsel te houden, willen VVD en PvdA de toegankelijkheid van het hoger onderwijs garanderen.
Beide partijen maken onverwacht ook 20 miljoen euro extra vrij om de ‘onbedoelde effecten op te vangen van de maatregel collegegeld tweede studie’. Het gaat daarbij om studenten die aan een tweede studie zijn begonnen en daarvoor het zogeheten instellingscollegegeld moeten betalen, een bedrag dat bij veel studies oploopt tot ruim tienduizend euro. Onduidelijk is nog op welke gronden studenten zich tot dit potje kunnen wenden.
HBO-raad
De HBO-raad, de koepelorganisatie van hogescholen, is kritisch op de plannen uit het regeerakkoord. Doordat hogescholen en universiteiten moeten snoeien in het opleidingsaanbod en op de overhead bezuinigt de overheid volgens de raad op het hoger onderwijs. ‘155 miljoen euro in 2017 oplopend naar 195 miljoen euro structureel,’ aldus een woordvoerster. Geld dat vrij wordt gemaakt voor onderzoek komt volgens de raad bovendien alleen terecht bij wetenschappelijk onderzoek en niet bij het toegepaste onderzoek.
Kritisch is de raad ook op het geld dat vrijkomt door een sociaal leenstelsel, maar niet wordt geïnvesteerd in het hoger onderwijs. ‘De toegankelijkheid van het hoger onderwijs komt daarbij onder druk door onvoldoende middelen voor de aanvullende beurzen. De HBO-raad verwacht hierdoor 15.000 tot 20.000 studenten minder aan de hogescholen.’ Het nieuwe kabinet is daarmee volgens de raad niet goed voor het hoger onderwijs.
VSNU
De vereniging van universiteiten VSNU is voorzichtig positief over het akkoord. ‘Het kabinet kiest zichtbaar voor de lange termijn. Zo gaat het onderzoeksbudget omhoog en wordt niet gebroken met de maatregelen die onder het vorige kabinet zijn ingezet: extra investeringen in de aangewezen topsectoren en de prestatieafspraken,’ aldus een woordvoerster, die het vooral toejuicht dat er extra geld voor wetenschappelijk onderzoek wordt vrijgemaakt. ‘Maar de plannen moeten nog uitgewerkt worden, de duivel zit in de details.’
De VSNU deelt de kritiek van de HBO-raad op het sociaal leenstelsel. ‘Wij kunnen ons vinden in een leenstelsel, zolang het geld dat vrijkomt maar geïnvesteerd wordt in het hoger onderwijs, in de student. Maar dat geld gaat nu naar het basis-, voortgezet- en middelbaar- beroepsonderwijs. Dat is niet uit te leggen.’ Kritisch is de vereniging van universiteiten ook op de bezuinigingen die moeten doorgevoerd worden op overheadskosten. ‘Daar is nog maar weinig te halen, universiteiten zitten al onder het gemiddelde.’
Studentenorganisaties
De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) ziet het regeerakkoord als een grote achteruitgang voor het hoger onderwijs. ‘We gaan van een economische crisis naar een kenniscrisis en van een staatsschuld naar een studieschuld,’ aldus LSVb-voorzitter Kai Heijneman. Studenten verliezen de basisbeurs en de ov-jaarkaart, maar zien dat geld niet opnieuw geïnvesteerd worden in het hoger onderwijs.
Die mening wordt gedeeld door het Interstedelijke Studentenoverleg (ISO): ‘De afschaffing van de studiefinanciering, de aanpassing van reisrecht naar kortingskaart en het afschaffen van de zorgtoeslag zorgt voor een kostenstijging voor de student van ongeveer vijfduizend euro per jaar,’ zegt voorzitter Thijs van Reekum. ‘De student lijkt de melkkoe van de bezuinigingen te worden.’
De Amsterdamse studentenbond Asva heeft om die reden al acties aangekondigd. ‘Wij gaan vol in de actiemodus. Anderhalf jaar lang als het nodig is, om te voorkomen dat een leenstelsel wordt ingevoerd,’ aldus voorzitter Michiel Stapper. Begin november wordt daar meer over bekend.
De economische crisis dwingt de aanstaande regeringspartijen VVD en PvdA tot 2017, 16 miljard euro te bezuinigingen. De woningmarkt, de zorg en de arbeidsmarkt: geen enkele sector ontkomt aan de snoeischaar van de liberalen en sociaal-democraten. Het beeld in de onderwijssector is verdeeld. Het basis-, voortgezet- en middelbaarberoepsonderwijs mogen de komende jaren bijna 600 miljoen euro extra uitgeven, de klappen vallen daardoor vooral in het hoger onderwijs.
Zo wordt de basisbeurs voor studenten vanaf 1 september 2014 vervangen door een sociaal leenstelsel. Op termijn moet dat de schatkist, in Haagse vaktermen, ‘structureel 810 miljoen euro’ opleveren. Kosten bespaart de overheid ook met de afschaffing van het gratis reizen voor studenten vanaf 2015: 425 miljoen euro. De ov-jaarkaart wordt vervangen door een studentenkortingskaart, reiskosten die studenten maken kunnen studenten voortaan bijlenen. Hogescholen en universiteiten moeten verder snoeien in het opleidingenaanbod en de overheadkosten.
Lichtpuntjes
Positief nieuws is er ook. Het rijk gaat 75 miljoen euro extra investeren in fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Dat bedrag moet de komende jaren oplopen tot 150 miljoen euro. Via de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) wordt verder 275 miljoen euro extra vrijgemaakt voor onderzoek in de topsectoren. Verder blijft de aanvullende beurs gehandhaafd. Studenten met ouders die geen bijdrage kunnen leveren, krijgen extra geld. Door de beurs buiten het sociaal leenstelsel te houden, willen VVD en PvdA de toegankelijkheid van het hoger onderwijs garanderen.
Beide partijen maken onverwacht ook 20 miljoen euro extra vrij om de ‘onbedoelde effecten op te vangen van de maatregel collegegeld tweede studie’. Het gaat daarbij om studenten die aan een tweede studie zijn begonnen en daarvoor het zogeheten instellingscollegegeld moeten betalen, een bedrag dat bij veel studies oploopt tot ruim tienduizend euro. Onduidelijk is nog op welke gronden studenten zich tot dit potje kunnen wenden.
HBO-raad
De HBO-raad, de koepelorganisatie van hogescholen, is kritisch op de plannen uit het regeerakkoord. Doordat hogescholen en universiteiten moeten snoeien in het opleidingsaanbod en op de overhead bezuinigt de overheid volgens de raad op het hoger onderwijs. ‘155 miljoen euro in 2017 oplopend naar 195 miljoen euro structureel,’ aldus een woordvoerster. Geld dat vrij wordt gemaakt voor onderzoek komt volgens de raad bovendien alleen terecht bij wetenschappelijk onderzoek en niet bij het toegepaste onderzoek.
Kritisch is de raad ook op het geld dat vrijkomt door een sociaal leenstelsel, maar niet wordt geïnvesteerd in het hoger onderwijs. ‘De toegankelijkheid van het hoger onderwijs komt daarbij onder druk door onvoldoende middelen voor de aanvullende beurzen. De HBO-raad verwacht hierdoor 15.000 tot 20.000 studenten minder aan de hogescholen.’ Het nieuwe kabinet is daarmee volgens de raad niet goed voor het hoger onderwijs.
VSNU
De vereniging van universiteiten VSNU is voorzichtig positief over het akkoord. ‘Het kabinet kiest zichtbaar voor de lange termijn. Zo gaat het onderzoeksbudget omhoog en wordt niet gebroken met de maatregelen die onder het vorige kabinet zijn ingezet: extra investeringen in de aangewezen topsectoren en de prestatieafspraken,’ aldus een woordvoerster, die het vooral toejuicht dat er extra geld voor wetenschappelijk onderzoek wordt vrijgemaakt. ‘Maar de plannen moeten nog uitgewerkt worden, de duivel zit in de details.’
De VSNU deelt de kritiek van de HBO-raad op het sociaal leenstelsel. ‘Wij kunnen ons vinden in een leenstelsel, zolang het geld dat vrijkomt maar geïnvesteerd wordt in het hoger onderwijs, in de student. Maar dat geld gaat nu naar het basis-, voortgezet- en middelbaar- beroepsonderwijs. Dat is niet uit te leggen.’ Kritisch is de vereniging van universiteiten ook op de bezuinigingen die moeten doorgevoerd worden op overheadskosten. ‘Daar is nog maar weinig te halen, universiteiten zitten al onder het gemiddelde.’
Studentenorganisaties
De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) ziet het regeerakkoord als een grote achteruitgang voor het hoger onderwijs. ‘We gaan van een economische crisis naar een kenniscrisis en van een staatsschuld naar een studieschuld,’ aldus LSVb-voorzitter Kai Heijneman. Studenten verliezen de basisbeurs en de ov-jaarkaart, maar zien dat geld niet opnieuw geïnvesteerd worden in het hoger onderwijs.
Die mening wordt gedeeld door het Interstedelijke Studentenoverleg (ISO): ‘De afschaffing van de studiefinanciering, de aanpassing van reisrecht naar kortingskaart en het afschaffen van de zorgtoeslag zorgt voor een kostenstijging voor de student van ongeveer vijfduizend euro per jaar,’ zegt voorzitter Thijs van Reekum. ‘De student lijkt de melkkoe van de bezuinigingen te worden.’
De Amsterdamse studentenbond Asva heeft om die reden al acties aangekondigd. ‘Wij gaan vol in de actiemodus. Anderhalf jaar lang als het nodig is, om te voorkomen dat een leenstelsel wordt ingevoerd,’ aldus voorzitter Michiel Stapper. Begin november wordt daar meer over bekend.
