Wordt er gecontroleerd wanneer je op kantoor bent? Wordt er in het team veel gepraat óver mensen, maar niet mét ze? Zijn het de ja-knikkers die promotie maken?
Rake vragen voor veel docenten aan de HvA. Een tiental discussiepunten staan op het pamflet dat Gerlof Donga, docent bij Media, Creatie & Informatie, uitdeelt bij aanvang van de vijfde sessie van ReThink HvA. ‘Is informeel overleg verdacht?’ staat er ook tussen. Zo ja, dan is deze bijeenkomst het zeker. De uitnodiging is op Facebook rondgegaan, maar staat niet op het rooster. Waarschijnlijk zouden er meer docenten bij de bijeenkomst willen zijn, maar ze durven niet of hebben geen tijd. Er is een voorstelrondje, maar een solidariteitsverklaring zou niet iedereen meteen tekenen.
Angstcultuur
De bijeenkomst van ReThink HvA, donderdagavond in het Kohnstammhuis, is aldus zelf een beetje een voorbeeld van het onderwerp waar de avond om draait: angstcultuur op de hogeschool. Behalve docenten zijn studenten uit verschillende opleidingscommissies aanwezig, en een medewerker communicatie. De onderwijsgemeenschap is in breedste zin gerepresenteerd door de zestien aanwezigen: een Asva-medewerker schrijft mee, CMR-secretaris Pieter Claeys en Menno Oldenhof (FNV Jong en De Nieuwe Hogeschool) discussiëren betrokken mee, en kersverse vicerector Edgar du Perron kijkt alert en vriendelijk de kring rond. Natuurlijk zal niemand van de aanwezigen morgen op staande voet worden ontslagen. Maar de angst wordt kennelijk gevoeld, en alleen al daarom hebben Donga en Marie Meeusen (docent bij Communication & Multimedia Design), de informele leiders van het gesprek, het onderwerp geagendeerd.
Het pamflet is bedoeld als ‘discussiestuk over een onderwerp dat moeilijk bespreekbaar is.' De voornaamste boodschap: ‘het moet veiliger worden om kritische geluiden te laten horen.’ Nu voelt dat vaak niet zo: er zijn veel tijdelijke contracten, de manager is er niet om een prettige, maar om een efficiënte werkomgeving te verzekeren. Kritiek op de steeds zwaardere belasting van de HvA-docent komt soms op een berisping te staan, of erger. ‘Bij de opleiding rechten zijn commissieleden gevraagd hun functie neer te leggen omdat ze te kritisch waren’, weet een docent. Bij CMD voelde een andere docent zich ‘behoorlijk geïntimideerd’ in een jaargesprek, bij weer een ander domein werd een docent berispt 'vanwege één giftig zinnetje van een student in de blokevaluatie.'
Het spandoek dat enkele medewerkers van de HvA tijdens de Maagdenhuisdemonstratie op 13 maart 2015 met zich meedroegen.
En zo zijn er legio verhalen – al blijven de ReThinkers zichzelf en elkaar ook steeds consciëntieus eraan herinneren dat er ook docenten zijn met wie het goed gaat, dat er ook fijne kleinschalige opleidingen bestaan en dat er ook uitstekende managers rondlopen.
Reputatieschade
Toch is de onvrede voelbaar. De hoofdlijnen: de HvA groeit hard, maar er zijn steeds minder docenten, met meer werkuren voor nog meer studenten. Veel docenten offeren hun vrije tijd op zodat studenten niet de dupe worden, waardoor burnouts en ziekteverzuim veel hoger zijn dan vijf jaar geleden. Docenten worden soms cynisch; de kafkaëske stroom mailtjes met instructies en invulverzoeken van bovenaf wordt steeds vaker weggeklikt. Door de hiërarchische structuur van de HvA werkt de angst zowel naar boven als naar beneden: ook managers vrezen reputatieschade en kunnen onbewust niet openstaan voor kritiek. ‘De Maagdenhuisbezetting heeft me doen inzien dat zoiets mogelijk moet zijn op alle onderwijsinstellingen: je moet de dialoog aan kunnen gaan zonder schadelijke consequenties,’ zegt CMR-secretaris Pieter Claeys.
Een docente bij Economie & Management beschrijft het pijnlijke verschil tussen de schijnwerkelijkheid van de HvA-folders – ‘kom studeren! Excellentie!’ – en de werkelijkheid van minder uren voor een scriptiebegeleiding, zacht gemopper bij de koffieautomaat. ‘In een geschil met het managementteam over de urennorm duurde het drie jaar voor een verandering werd doorgevoerd – er ging een tiende punt van de norm af. Dan knappen docenten af,’ zegt Donga. Bij de informele koffiegesprekken die hij over het onderwerp organiseert uiten collega’s veel kritiek op het systeem, ‘maar ze zeggen aan het eind: dit mag je nooit naar buiten brengen.’
De vijfde bijeenkomst van Rethink HvA. Vlnr: vicerector Edgar du Perron, docent Gerlof Donga, studenten Menno Oldenhof en Dennis Kuscu, docent Marie Meeusen.
Slavernij
Opvallend is dat de docenten toch steeds de hand in eigen boezem steken. ‘Bij de onderwijsconferentie sprak een docent van “vrijwillige slavernij”’, zegt Jerke van der Woerdt van Jong HvA. ‘Ruimte moet je als docent ook némen. Gebeurt dat genoeg?’ Dat is nauwelijks mogelijk, zeggen de andere docenten. ‘Ik kreeg eens van het management te horen: als we echt de uren in het onderwijs zouden stoppen die nodig zijn, gingen we failliet,’ zegt er een. En de ruimte nemen ten koste van studenten, dat wil niemand van de aanwezigen. Daarbij leidt dat vaker tot een slechte evaluatie van een docent dan tot stappen naar het management. Maar áls ze dat doen, zegt de docent rechten, ‘dan zie je het management opeens heel snel aan de slag gaan.’ Meeusen veert op. ‘We moeten een student van het jaarverkiezing houden! Met lege affiches, waar de studenten zelf op kunnen schrijven wat volgens hun een goede student maakt.’
Na een uur problemen benoemen komt het gesprek op oplossingen. ‘Ik zie bij mijn studenten hoe goed binding met de groep kan werken. Eén kampvuur en al deze problemen zijn opgelost,’ zegt ze met overslaande stem van enthousiasme. De volgende ReThink-bijeenkomst moet grootser, en als het even kan onder een sterrenhemel, mét prijsuitreikingen. Niet iedereen is daarvan overtuigd, maar excursies, studieverenigingen en introductieweken zijn inderdaad een uitstekende manier om gemeenschap en betrokkenheid aan de HvA te creëren, vinden allen. Maar de beslissing - vier jaar geleden in de bestuurslagen genomen - dat elke opleiding een studievereniging moest krijgen, is nooit doorgevoerd. Die binding is belangrijk, concludeert ReThink.
‘En we moeten studenten bijbrengen dat het ook anders kan,’ besluit de docente van Economie & Management. ‘Nu houden we ons gezamenlijk voor dat het nu eenmaal altijd zo geweest is. De verbeelding moet weer aan de macht, niet wat gedicteerd wordt door bedrijfsvoering en het bedrijfsleven.’
Muurvast
‘Eigenlijk zou het management van de HvA eens wat vaker níets moeten doen,’ besluit Oldenhof fijntjes. Voordat iedereen aan de borrel gaat dwalen alle ogen onwillekeurig naar Du Perron, die het hele gesprek geen woord heeft gezegd. ‘Wij dachten altijd dat aan de kant van de HvA geld genoeg was,’ grapt de vicerector. ‘Ik heb veel gehoord en geleerd. Of de angst nu echt is of gepercipieerd, het is een probleem – al is het ene misschien makkelijker op te lossen dan het andere,’ zegt hij bedachtzaam. ‘Zoals overal de laatste dagen zou ik jullie willen vragen: wat zou ik moeten doen?’
Harder vechten tegen Den Haag, en vóór onderwijs, zegt ReThink. Niet altijd luisteren naar de rooskleurige berichten van de medezeggenschap, zegt Donga. ‘Dat klopt niet altijd: de middenkaders zitten hier net zo muurvast als aan de UvA.’ Tot slot zouden ze graag zien dat het CvB stappen onderneemt tegen de stroom experimenten van bovenaf met welluidende, allitererende slogans, die de discussie van onderop en kleine initiatieven de ruimte ontnemen. ‘Verbeteringen laten te lang op zich wachten. Zeg maar tegen Huib: we willen daden zien.’
Rake vragen voor veel docenten aan de HvA. Een tiental discussiepunten staan op het pamflet dat Gerlof Donga, docent bij Media, Creatie & Informatie, uitdeelt bij aanvang van de vijfde sessie van ReThink HvA. ‘Is informeel overleg verdacht?’ staat er ook tussen. Zo ja, dan is deze bijeenkomst het zeker. De uitnodiging is op Facebook rondgegaan, maar staat niet op het rooster. Waarschijnlijk zouden er meer docenten bij de bijeenkomst willen zijn, maar ze durven niet of hebben geen tijd. Er is een voorstelrondje, maar een solidariteitsverklaring zou niet iedereen meteen tekenen.
Angstcultuur
De bijeenkomst van ReThink HvA, donderdagavond in het Kohnstammhuis, is aldus zelf een beetje een voorbeeld van het onderwerp waar de avond om draait: angstcultuur op de hogeschool. Behalve docenten zijn studenten uit verschillende opleidingscommissies aanwezig, en een medewerker communicatie. De onderwijsgemeenschap is in breedste zin gerepresenteerd door de zestien aanwezigen: een Asva-medewerker schrijft mee, CMR-secretaris Pieter Claeys en Menno Oldenhof (FNV Jong en De Nieuwe Hogeschool) discussiëren betrokken mee, en kersverse vicerector Edgar du Perron kijkt alert en vriendelijk de kring rond. Natuurlijk zal niemand van de aanwezigen morgen op staande voet worden ontslagen. Maar de angst wordt kennelijk gevoeld, en alleen al daarom hebben Donga en Marie Meeusen (docent bij Communication & Multimedia Design), de informele leiders van het gesprek, het onderwerp geagendeerd.
Het pamflet is bedoeld als ‘discussiestuk over een onderwerp dat moeilijk bespreekbaar is.' De voornaamste boodschap: ‘het moet veiliger worden om kritische geluiden te laten horen.’ Nu voelt dat vaak niet zo: er zijn veel tijdelijke contracten, de manager is er niet om een prettige, maar om een efficiënte werkomgeving te verzekeren. Kritiek op de steeds zwaardere belasting van de HvA-docent komt soms op een berisping te staan, of erger. ‘Bij de opleiding rechten zijn commissieleden gevraagd hun functie neer te leggen omdat ze te kritisch waren’, weet een docent. Bij CMD voelde een andere docent zich ‘behoorlijk geïntimideerd’ in een jaargesprek, bij weer een ander domein werd een docent berispt 'vanwege één giftig zinnetje van een student in de blokevaluatie.'
Het spandoek dat enkele medewerkers van de HvA tijdens de Maagdenhuisdemonstratie op 13 maart 2015 met zich meedroegen.
En zo zijn er legio verhalen – al blijven de ReThinkers zichzelf en elkaar ook steeds consciëntieus eraan herinneren dat er ook docenten zijn met wie het goed gaat, dat er ook fijne kleinschalige opleidingen bestaan en dat er ook uitstekende managers rondlopen.
Reputatieschade
Toch is de onvrede voelbaar. De hoofdlijnen: de HvA groeit hard, maar er zijn steeds minder docenten, met meer werkuren voor nog meer studenten. Veel docenten offeren hun vrije tijd op zodat studenten niet de dupe worden, waardoor burnouts en ziekteverzuim veel hoger zijn dan vijf jaar geleden. Docenten worden soms cynisch; de kafkaëske stroom mailtjes met instructies en invulverzoeken van bovenaf wordt steeds vaker weggeklikt. Door de hiërarchische structuur van de HvA werkt de angst zowel naar boven als naar beneden: ook managers vrezen reputatieschade en kunnen onbewust niet openstaan voor kritiek. ‘De Maagdenhuisbezetting heeft me doen inzien dat zoiets mogelijk moet zijn op alle onderwijsinstellingen: je moet de dialoog aan kunnen gaan zonder schadelijke consequenties,’ zegt CMR-secretaris Pieter Claeys.
Een docente bij Economie & Management beschrijft het pijnlijke verschil tussen de schijnwerkelijkheid van de HvA-folders – ‘kom studeren! Excellentie!’ – en de werkelijkheid van minder uren voor een scriptiebegeleiding, zacht gemopper bij de koffieautomaat. ‘In een geschil met het managementteam over de urennorm duurde het drie jaar voor een verandering werd doorgevoerd – er ging een tiende punt van de norm af. Dan knappen docenten af,’ zegt Donga. Bij de informele koffiegesprekken die hij over het onderwerp organiseert uiten collega’s veel kritiek op het systeem, ‘maar ze zeggen aan het eind: dit mag je nooit naar buiten brengen.’
De vijfde bijeenkomst van Rethink HvA. Vlnr: vicerector Edgar du Perron, docent Gerlof Donga, studenten Menno Oldenhof en Dennis Kuscu, docent Marie Meeusen.
Slavernij
Opvallend is dat de docenten toch steeds de hand in eigen boezem steken. ‘Bij de onderwijsconferentie sprak een docent van “vrijwillige slavernij”’, zegt Jerke van der Woerdt van Jong HvA. ‘Ruimte moet je als docent ook némen. Gebeurt dat genoeg?’ Dat is nauwelijks mogelijk, zeggen de andere docenten. ‘Ik kreeg eens van het management te horen: als we echt de uren in het onderwijs zouden stoppen die nodig zijn, gingen we failliet,’ zegt er een. En de ruimte nemen ten koste van studenten, dat wil niemand van de aanwezigen. Daarbij leidt dat vaker tot een slechte evaluatie van een docent dan tot stappen naar het management. Maar áls ze dat doen, zegt de docent rechten, ‘dan zie je het management opeens heel snel aan de slag gaan.’ Meeusen veert op. ‘We moeten een student van het jaarverkiezing houden! Met lege affiches, waar de studenten zelf op kunnen schrijven wat volgens hun een goede student maakt.’
Na een uur problemen benoemen komt het gesprek op oplossingen. ‘Ik zie bij mijn studenten hoe goed binding met de groep kan werken. Eén kampvuur en al deze problemen zijn opgelost,’ zegt ze met overslaande stem van enthousiasme. De volgende ReThink-bijeenkomst moet grootser, en als het even kan onder een sterrenhemel, mét prijsuitreikingen. Niet iedereen is daarvan overtuigd, maar excursies, studieverenigingen en introductieweken zijn inderdaad een uitstekende manier om gemeenschap en betrokkenheid aan de HvA te creëren, vinden allen. Maar de beslissing - vier jaar geleden in de bestuurslagen genomen - dat elke opleiding een studievereniging moest krijgen, is nooit doorgevoerd. Die binding is belangrijk, concludeert ReThink.
‘En we moeten studenten bijbrengen dat het ook anders kan,’ besluit de docente van Economie & Management. ‘Nu houden we ons gezamenlijk voor dat het nu eenmaal altijd zo geweest is. De verbeelding moet weer aan de macht, niet wat gedicteerd wordt door bedrijfsvoering en het bedrijfsleven.’
Muurvast
‘Eigenlijk zou het management van de HvA eens wat vaker níets moeten doen,’ besluit Oldenhof fijntjes. Voordat iedereen aan de borrel gaat dwalen alle ogen onwillekeurig naar Du Perron, die het hele gesprek geen woord heeft gezegd. ‘Wij dachten altijd dat aan de kant van de HvA geld genoeg was,’ grapt de vicerector. ‘Ik heb veel gehoord en geleerd. Of de angst nu echt is of gepercipieerd, het is een probleem – al is het ene misschien makkelijker op te lossen dan het andere,’ zegt hij bedachtzaam. ‘Zoals overal de laatste dagen zou ik jullie willen vragen: wat zou ik moeten doen?’
Harder vechten tegen Den Haag, en vóór onderwijs, zegt ReThink. Niet altijd luisteren naar de rooskleurige berichten van de medezeggenschap, zegt Donga. ‘Dat klopt niet altijd: de middenkaders zitten hier net zo muurvast als aan de UvA.’ Tot slot zouden ze graag zien dat het CvB stappen onderneemt tegen de stroom experimenten van bovenaf met welluidende, allitererende slogans, die de discussie van onderop en kleine initiatieven de ruimte ontnemen. ‘Verbeteringen laten te lang op zich wachten. Zeg maar tegen Huib: we willen daden zien.’
@RethinkHvA Graag gedaan, het was erg leerzaam. Jammer dat ik niet meekon naar de afterparty.
— Edgar du Perron (@EdgarduPerron) April 23, 2015
