De erfenis van de jaren zestig speelt nog altijd een belangrijke rol in het publieke debat, stelt sociologe Noortje Thijssen. Zij promoveert vandaag op haar proefschrift De jaren zestig herinnerd: over gedeelde idealen uit een linkse periode. Daarvoor analyseerde ze herinneringen aan de jaren zestig aan de hand van standpunten van opiniemakers. Haar belangrijkste conclusie: rechts verdedigt linkse idealen.
Rechts verdedigt linkse idealen? Leg eens uit.
‘Nederland is een progressief land. In het publieke debat is de consensus groot over het belang van zaken als homo- en vrouwenemancipatie, uitingsvrijheid en geloofsvrijheid; belangrijke veronderstelde verworvenheden uit de jaren zestig. Maar ondanks de eensgezindheid wordt een gepolariseerd beeld over die periode in stand gehouden.’
Kunt u dat illustreren met een voorbeeld?
‘In een van de opiniestukken die ik tegenkwam had een rechtsgeoriënteerde criticus het over het “geneuzel uit de jaren zestig”. Maar in datzelfde stuk werd gesteld hoe de vermeende islamisering van de samenleving belangrijke waarden bedreigt, zoals de acceptatie van homoseksualiteit en seksegelijkheid. Die waarden worden gezien als een directe nalatenschap van de jaren zestig.’
Met andere woorden: de linkse idealen van toen zijn gemeengoed geworden?
‘Precies. Ze zijn gaan behoren tot het DNA van de Nederlandse samenleving. Links en rechts zijn het beide gaan opnemen voor die waarden. Het verschil zit ’m in het motief: vroeger stonden deze waarden ten dienste van een non-conformistisch ideaal. Nu is dat juist meer conformistisch: rechts schaart zich vaak achter deze idealen om andersdenkenden uit te sluiten. Van migranten wordt bijvoorbeeld verwacht dat zij net zo progressief zijn als de rest van Nederland.’
Vanwaar dan toch die polarisatie?
‘Misschien voedt de overeenstemming over progressieve waarden een verlangen om tegenstellingen in het leven te roepen. Dat noem ik het “narcisme van het kleine verschil”. Het leveren van kritiek op deze periode kan een manier zijn om te onderscheiden en om consensus te verhullen.’
Rechts verdedigt linkse idealen? Leg eens uit.
‘Nederland is een progressief land. In het publieke debat is de consensus groot over het belang van zaken als homo- en vrouwenemancipatie, uitingsvrijheid en geloofsvrijheid; belangrijke veronderstelde verworvenheden uit de jaren zestig. Maar ondanks de eensgezindheid wordt een gepolariseerd beeld over die periode in stand gehouden.’
Kunt u dat illustreren met een voorbeeld?
‘In een van de opiniestukken die ik tegenkwam had een rechtsgeoriënteerde criticus het over het “geneuzel uit de jaren zestig”. Maar in datzelfde stuk werd gesteld hoe de vermeende islamisering van de samenleving belangrijke waarden bedreigt, zoals de acceptatie van homoseksualiteit en seksegelijkheid. Die waarden worden gezien als een directe nalatenschap van de jaren zestig.’
Met andere woorden: de linkse idealen van toen zijn gemeengoed geworden?
‘Precies. Ze zijn gaan behoren tot het DNA van de Nederlandse samenleving. Links en rechts zijn het beide gaan opnemen voor die waarden. Het verschil zit ’m in het motief: vroeger stonden deze waarden ten dienste van een non-conformistisch ideaal. Nu is dat juist meer conformistisch: rechts schaart zich vaak achter deze idealen om andersdenkenden uit te sluiten. Van migranten wordt bijvoorbeeld verwacht dat zij net zo progressief zijn als de rest van Nederland.’
Vanwaar dan toch die polarisatie?
‘Misschien voedt de overeenstemming over progressieve waarden een verlangen om tegenstellingen in het leven te roepen. Dat noem ik het “narcisme van het kleine verschil”. Het leveren van kritiek op deze periode kan een manier zijn om te onderscheiden en om consensus te verhullen.’
