Moeten we China zien als bedreiging of als kans? Met die vraag wordt een reeks lezingen over China aangekondigd die Henk Schulte Nordholt vanaf 24 oktober voor CREA geeft. De sinoloog en zakenman is voorzichtig optimistisch.
‘Er wordt de afgelopen jaren veel gesproken over de heropkomst, de renaissance van China. Als het een renaissance is, hoe zag China er in het verleden dan uit? Dat ga ik in de lezingen bespreken. Allereerst het klassieke China tot aan de Opiumoorlog, dat lange tijd nogal onveranderlijk is gebleven. Dat verandert allemaal met de opkomst van het westers imperialisme dat de boel daar helemaal overhoop gooit. In China heet die periode -- van 1840 tot 1949 -- de “eeuw van vernedering”. Die term leren kinderen gewoon op school, dat laat wel zien hoe daar wordt gedacht over het verleden van China; heel anders dan in het Westen gebeurt. Daarna komt het “nieuwe China” aan bod. Hoewel dat pas zestig jaar aan de gang is, heeft het veel veranderingen teweeggebracht. Tot slot wil ik het huidige China bespreken, en naar de toekomst kijken.’
Er wordt vaak over China gesproken als een economische of politieke bedreiging. Bent u daar optimistischer over en wilt u de zorgen nuanceren?
‘In de dertig jaar dat ik met China in aanraking ben geweest heb ik tot op zekere hoogte altijd een mengsel van fascinatie en frustratie gevoeld. China blijft een mysterie, maar je kunt wel proberen het veranderlijke en het onveranderlijke van het land te duiden. Of het land een bedreiging is vind ik moeilijk om te zeggen. De militaire ontwikkelingen zijn niet al te hoopgevend; maar anderzijds heeft China niet de ambitie om een wereldrijk te worden, het is geen Amerika of negentiende-eeuws Engeland. Ze willen wel weer nummer één worden in Oost-Azië, en dat leidt tot zwaar weer in de regio. Wij kunnen hier gewoon denken dat er daar wat vreemde dingen gebeuren, maar daar worden de problemen acuter gevoeld.
In China is de buitenlandse politiek altijd afgeleid van de binnenlandse. De ambities van China zijn het gevolg van een duidelijke nationalistische stemming in het land van de afgelopen jaren. Maar in het binnenland heerst nu veel onrust. Er is een roep om meer democratie, en dat heeft veel effect op de buitenlandse politiek. Daar hangt heel veel vanaf: als China er in slaagt om politieke hervormingen door te voeren zoals in bijvoorbeeld Taiwan is gebeurd, dan zie ik de situatie optimistischer in.’
U bent zakenman met een academische achtergrond. Vindt u dat er genoeg aandacht voor China is onder Nederlandse academici?
‘Er is natuurlijk nooit genoeg aandacht! Maar je ziet dat er de laatste tijd bijvoorbeeld op tientallen middelbare scholen in Nederland Chinees wordt aangeboden. Er ontstaat steeds meer belangstelling voor China, al bereikt dat niet het niveau van Amerika of Frankrijk. Daarbij is de ontwikkeling weer typisch Nederlands ongestructureerd. Er zijn veel verschillende initiatieven vanuit het bedrijfsleven en de wetenschap, maar mensen werken veelal langs elkaar heen.’
‘Er wordt de afgelopen jaren veel gesproken over de heropkomst, de renaissance van China. Als het een renaissance is, hoe zag China er in het verleden dan uit? Dat ga ik in de lezingen bespreken. Allereerst het klassieke China tot aan de Opiumoorlog, dat lange tijd nogal onveranderlijk is gebleven. Dat verandert allemaal met de opkomst van het westers imperialisme dat de boel daar helemaal overhoop gooit. In China heet die periode -- van 1840 tot 1949 -- de “eeuw van vernedering”. Die term leren kinderen gewoon op school, dat laat wel zien hoe daar wordt gedacht over het verleden van China; heel anders dan in het Westen gebeurt. Daarna komt het “nieuwe China” aan bod. Hoewel dat pas zestig jaar aan de gang is, heeft het veel veranderingen teweeggebracht. Tot slot wil ik het huidige China bespreken, en naar de toekomst kijken.’
Er wordt vaak over China gesproken als een economische of politieke bedreiging. Bent u daar optimistischer over en wilt u de zorgen nuanceren?
‘In de dertig jaar dat ik met China in aanraking ben geweest heb ik tot op zekere hoogte altijd een mengsel van fascinatie en frustratie gevoeld. China blijft een mysterie, maar je kunt wel proberen het veranderlijke en het onveranderlijke van het land te duiden. Of het land een bedreiging is vind ik moeilijk om te zeggen. De militaire ontwikkelingen zijn niet al te hoopgevend; maar anderzijds heeft China niet de ambitie om een wereldrijk te worden, het is geen Amerika of negentiende-eeuws Engeland. Ze willen wel weer nummer één worden in Oost-Azië, en dat leidt tot zwaar weer in de regio. Wij kunnen hier gewoon denken dat er daar wat vreemde dingen gebeuren, maar daar worden de problemen acuter gevoeld.
In China is de buitenlandse politiek altijd afgeleid van de binnenlandse. De ambities van China zijn het gevolg van een duidelijke nationalistische stemming in het land van de afgelopen jaren. Maar in het binnenland heerst nu veel onrust. Er is een roep om meer democratie, en dat heeft veel effect op de buitenlandse politiek. Daar hangt heel veel vanaf: als China er in slaagt om politieke hervormingen door te voeren zoals in bijvoorbeeld Taiwan is gebeurd, dan zie ik de situatie optimistischer in.’
U bent zakenman met een academische achtergrond. Vindt u dat er genoeg aandacht voor China is onder Nederlandse academici?
‘Er is natuurlijk nooit genoeg aandacht! Maar je ziet dat er de laatste tijd bijvoorbeeld op tientallen middelbare scholen in Nederland Chinees wordt aangeboden. Er ontstaat steeds meer belangstelling voor China, al bereikt dat niet het niveau van Amerika of Frankrijk. Daarbij is de ontwikkeling weer typisch Nederlands ongestructureerd. Er zijn veel verschillende initiatieven vanuit het bedrijfsleven en de wetenschap, maar mensen werken veelal langs elkaar heen.’
