Twee UvA-filosofen zijn dit jaar genomineerd voor de Essayprijs van de Academische Boekengids (ABG) en Vrij Nederland. De jaarlijkse prijs voor een essay bestaat uit een geldbedrag van 2.500,- euro en publicatie van het essay in de ABG. Promovendi Jeroen Hopster (25) en Willemine Willems (32) zijn allebei alumnus én docent filosofie aan de UvA.
Jeroen Hopster hoefde niet lang te zoeken naar het onderwerp voor zijn inzending van ‘Stephen Jay Gould: de evolutie van een iconoclast’. ‘Het stuk is een spin-off van mijn scriptie,’ vertelt hij. Hopster studeerde af in 2012, op het denken over toeval en contingentie in het omvangrijke oeuvre van de evolutiebioloog. Zijn essay is meer wetenschapsfilosofisch. ‘Ik stel een paradox aan de kaak. Gould was zich sterk bewust dat de ideeën van wetenschappers zijn gekleurd door cultuur en tijdsgebonden idealen. Maar juist dat besef vormde een 'externe' invloed op Gould's denken: zijn ideaal om de evolutietheorie van haar vooroordelen te ontdoen, kleurde zijn eigen ideeën.'
Interactie
Ook Willemine Willems kon zich baseren op haar eigen promotieonderzoek, over onderzoek in de publieke ruimte. ‘Bijvoorbeeld over onderzoeksrapporten, en hoe die bestuurders beïnvloeden. De media, geesteswetenschappen en de politiek lijken allemaal losse domeinen, maar ik wil weten hoe de interactie tussen die partijen is.’
In haar essay ‘Het spijt ons. De publieke verontschuldiging: oprecht excuus of obligate geste?’ merkt Willems op hoe vreemd het is dat organisaties excuses kunnen aanbieden voor individueel handelen. Soms stuiten dergelijke excuses op veel scepsis, zoals toen aartsbisschop Wim Eijk zich verontschuldigde voor het seksueel misbruik van kinderen in de Rooms-katholieke Kerk. ‘Het publiek bepaalt uiteindelijk of een rapport een succes is, en of een verontschuldiging geaccepteerd wordt.’
Inmiddels doet Hopster onderzoek aan de VU naar de interpretatie van chance door verschillende filosofen. Zal het prijzengeld ook aan dat onderzoek ten goede komen, of eerder aan een lange vakantie? ‘Vakantie. De prijsuitreiking is ’s middags, en diezelfde avond vertrek ik op wintersport, dus als ik win zou dat mooi zijn.’
Bij Willems zou het prijzengeld een wetenschappelijke bestemming krijgen. ‘Ik neem allerlei onderwijsbaantjes aan om bij te verdienen, zodat ik in de rest van de tijd aan mijn proefschrift kan werken. Ik zou de prijs dus erg goed kunnen gebruiken voor onderzoek, want ik wil over twee jaar klaar zijn.
Droog
Rest de vraag hoe het komt dat de shortlist uit twee UvA-wetenschapsfilosofen bestaat. Toeval, of een teken van hoge academische standaarden aan de faculteit? ‘Ik denk dat ze hele goede docenten hebben,’ lacht Willems. ‘Wetenschapsfilosofie kan heel droog zijn, maar sinds Kuhn is het veld veel breder geworden. Nu gaat het over de wetenschap en de politiek, wetenschap en de samenleving. Dat maakt het heel relevant, in die zin verbaast het me niets.’
Hopster heeft een andere verklaring. ‘Ik denk dat het feit dat we allebei filosoof zijn enigszins toevallig is. Maar ik heb mijn medekandidaat wel even gegoogeld, en ze is net als ik ook werkzaam als journalist. Dat is minder toevallig: journalisten zijn vaak in staat om wetenschappelijke onderwerpen toegankelijk te maken voor een breder publiek. De alfawetenschap begrijpelijk maken voor bèta’s en andersom is ook precies de insteek van de ABG.’
Jeroen Hopster hoefde niet lang te zoeken naar het onderwerp voor zijn inzending van ‘Stephen Jay Gould: de evolutie van een iconoclast’. ‘Het stuk is een spin-off van mijn scriptie,’ vertelt hij. Hopster studeerde af in 2012, op het denken over toeval en contingentie in het omvangrijke oeuvre van de evolutiebioloog. Zijn essay is meer wetenschapsfilosofisch. ‘Ik stel een paradox aan de kaak. Gould was zich sterk bewust dat de ideeën van wetenschappers zijn gekleurd door cultuur en tijdsgebonden idealen. Maar juist dat besef vormde een 'externe' invloed op Gould's denken: zijn ideaal om de evolutietheorie van haar vooroordelen te ontdoen, kleurde zijn eigen ideeën.'
Interactie
Ook Willemine Willems kon zich baseren op haar eigen promotieonderzoek, over onderzoek in de publieke ruimte. ‘Bijvoorbeeld over onderzoeksrapporten, en hoe die bestuurders beïnvloeden. De media, geesteswetenschappen en de politiek lijken allemaal losse domeinen, maar ik wil weten hoe de interactie tussen die partijen is.’
In haar essay ‘Het spijt ons. De publieke verontschuldiging: oprecht excuus of obligate geste?’ merkt Willems op hoe vreemd het is dat organisaties excuses kunnen aanbieden voor individueel handelen. Soms stuiten dergelijke excuses op veel scepsis, zoals toen aartsbisschop Wim Eijk zich verontschuldigde voor het seksueel misbruik van kinderen in de Rooms-katholieke Kerk. ‘Het publiek bepaalt uiteindelijk of een rapport een succes is, en of een verontschuldiging geaccepteerd wordt.’
Inmiddels doet Hopster onderzoek aan de VU naar de interpretatie van chance door verschillende filosofen. Zal het prijzengeld ook aan dat onderzoek ten goede komen, of eerder aan een lange vakantie? ‘Vakantie. De prijsuitreiking is ’s middags, en diezelfde avond vertrek ik op wintersport, dus als ik win zou dat mooi zijn.’
Bij Willems zou het prijzengeld een wetenschappelijke bestemming krijgen. ‘Ik neem allerlei onderwijsbaantjes aan om bij te verdienen, zodat ik in de rest van de tijd aan mijn proefschrift kan werken. Ik zou de prijs dus erg goed kunnen gebruiken voor onderzoek, want ik wil over twee jaar klaar zijn.
Droog
Rest de vraag hoe het komt dat de shortlist uit twee UvA-wetenschapsfilosofen bestaat. Toeval, of een teken van hoge academische standaarden aan de faculteit? ‘Ik denk dat ze hele goede docenten hebben,’ lacht Willems. ‘Wetenschapsfilosofie kan heel droog zijn, maar sinds Kuhn is het veld veel breder geworden. Nu gaat het over de wetenschap en de politiek, wetenschap en de samenleving. Dat maakt het heel relevant, in die zin verbaast het me niets.’
Hopster heeft een andere verklaring. ‘Ik denk dat het feit dat we allebei filosoof zijn enigszins toevallig is. Maar ik heb mijn medekandidaat wel even gegoogeld, en ze is net als ik ook werkzaam als journalist. Dat is minder toevallig: journalisten zijn vaak in staat om wetenschappelijke onderwerpen toegankelijk te maken voor een breder publiek. De alfawetenschap begrijpelijk maken voor bèta’s en andersom is ook precies de insteek van de ABG.’
