In tijden van crisis is het belangrijk om je op je werk te onderscheiden van anderen. Om vernieuwend te zijn en voortdurend met ideeën te komen. Dat vereist creativiteit, maar hoe komt die precies tot stand?
Het is een van de vragen die psycholoog Marieke Roskes voor haar proefschrift onderzocht. Zij stelt dat mensen verschillende doelen na kunnen streven. Zij kunnen zich richten op succes en het behalen van positief resultaat, of juist op het vermijden van falen en het voorkomen van negatief resultaat. Op 27 februari promoveert zij op haar onderzoek, dat mede is gefinancierd door de NWO.
Marieke Roskes
Leidt de ene strategie tot meer creativiteit dan de andere?
‘Mensen die negatieve uitkomsten proberen te vermijden kunnen even creatief zijn als streefgerichte mensen, alleen kost het ze meer energie en moeite. Dat komt doordat zij voorzichtiger te werk gaan en op een systematische manier denken, waarbij ze steeds in kleine stapjes voortbouwen op hun vorige ideeën. Dat is behoorlijk intensief – in tegenstelling tot streefgerichte mensen die juist associatief denken en grotere gedachtesprongen maken. Creatieve prestaties worden bij vermijdingsgerichte mensen daardoor gemakkelijk ondermijnd als ze moeten multitasken of gedwongen zijn onder tijdsdruk te werken.’
Kunt u dat illustreren met een voorbeeld?
‘In een van de dertien experimenten die ik heb uitgevoerd liet ik mensen inzichtspuzzels oplossen. Ze moesten dan bijvoorbeeld een woord aanvullen bij het rijtje: bonen – zwart – pauze. Het goede antwoord hier is: koffie. Verbanden leggen is erg belangrijk bij creatief denken. Voor sommige mensen hielp het oplossen van deze puzzels om een muis naar een stukje kaas te brengen - het streefdoel - of een uil bij de muis weg te houden - het vermijdingsdoel. Voor andere mensen had het oplossen van de puzzel geen effect op het krijgen van de kaas of het weghouden van de de uil. Omdat creativiteit vermoeiend is voor vermijdingsgerichte mensen, investeerden zij alleen energie als dat nuttig was bij het bereiken van hun doel. Dat gold niet voor streefgerichte mensen, omdat het voor hen makkelijk is om creatieve verbanden te leggen.’
Maar hangt de strategie die je toepast niet vooral af van je persoonlijkheid?
‘Zeker, sommige mensen staan voorzichtiger in het leven dan anderen. Maar de situatie waarin iemand zich bevindt – zoals ik heb getest in het geval van de uil of de kaas – is ook van grote invloed. Denk maar eens aan een ontslagronde die wordt aangekondigd op je werk. Daar zullen niet veel mensen bij denken: hier ligt een kans voor mij.’
Welke adviezen kunt u geven op basis van uw onderzoek?
‘Dat het over het algemeen beter is om je te richten op succes dan op het vermijden van falen. Mijn onderzoek laat zien dat het dan namelijk minder moeite kost om creatieve prestaties te leveren. Natuurlijk lukt dat niet in elke situatie. Moet je creatief zijn onder veel werkdruk, probeer dan toch de tijd te nemen en niet te veel tegelijkertijd te doen. Dat komt je prestaties ten goede.’
Het is een van de vragen die psycholoog Marieke Roskes voor haar proefschrift onderzocht. Zij stelt dat mensen verschillende doelen na kunnen streven. Zij kunnen zich richten op succes en het behalen van positief resultaat, of juist op het vermijden van falen en het voorkomen van negatief resultaat. Op 27 februari promoveert zij op haar onderzoek, dat mede is gefinancierd door de NWO.
Marieke Roskes
Leidt de ene strategie tot meer creativiteit dan de andere?
‘Mensen die negatieve uitkomsten proberen te vermijden kunnen even creatief zijn als streefgerichte mensen, alleen kost het ze meer energie en moeite. Dat komt doordat zij voorzichtiger te werk gaan en op een systematische manier denken, waarbij ze steeds in kleine stapjes voortbouwen op hun vorige ideeën. Dat is behoorlijk intensief – in tegenstelling tot streefgerichte mensen die juist associatief denken en grotere gedachtesprongen maken. Creatieve prestaties worden bij vermijdingsgerichte mensen daardoor gemakkelijk ondermijnd als ze moeten multitasken of gedwongen zijn onder tijdsdruk te werken.’
Kunt u dat illustreren met een voorbeeld?
‘In een van de dertien experimenten die ik heb uitgevoerd liet ik mensen inzichtspuzzels oplossen. Ze moesten dan bijvoorbeeld een woord aanvullen bij het rijtje: bonen – zwart – pauze. Het goede antwoord hier is: koffie. Verbanden leggen is erg belangrijk bij creatief denken. Voor sommige mensen hielp het oplossen van deze puzzels om een muis naar een stukje kaas te brengen - het streefdoel - of een uil bij de muis weg te houden - het vermijdingsdoel. Voor andere mensen had het oplossen van de puzzel geen effect op het krijgen van de kaas of het weghouden van de de uil. Omdat creativiteit vermoeiend is voor vermijdingsgerichte mensen, investeerden zij alleen energie als dat nuttig was bij het bereiken van hun doel. Dat gold niet voor streefgerichte mensen, omdat het voor hen makkelijk is om creatieve verbanden te leggen.’
Maar hangt de strategie die je toepast niet vooral af van je persoonlijkheid?
‘Zeker, sommige mensen staan voorzichtiger in het leven dan anderen. Maar de situatie waarin iemand zich bevindt – zoals ik heb getest in het geval van de uil of de kaas – is ook van grote invloed. Denk maar eens aan een ontslagronde die wordt aangekondigd op je werk. Daar zullen niet veel mensen bij denken: hier ligt een kans voor mij.’
Welke adviezen kunt u geven op basis van uw onderzoek?
‘Dat het over het algemeen beter is om je te richten op succes dan op het vermijden van falen. Mijn onderzoek laat zien dat het dan namelijk minder moeite kost om creatieve prestaties te leveren. Natuurlijk lukt dat niet in elke situatie. Moet je creatief zijn onder veel werkdruk, probeer dan toch de tijd te nemen en niet te veel tegelijkertijd te doen. Dat komt je prestaties ten goede.’
