Hoewel een mediahype over stamceltoepassing in Nederland vooralsnog is uitgebleven, zijn de bovenmatige verwachtingen daarover ook hier flink aan inflatie onderhevig. Dat stelde hoogleraar ontwikkelingsbiologie Christine Mummery woensdag tijdens het discussieplatform BètaBreak. Samen met universiteitshoogleraar Gezondheid en Maatschappij en voorzitter van de Gezondheidsraad Louise Gunning en emeritus hoogleraar Kerkelijke Ethiek Egbert Schroten was zij uitgenodigd op het Science Park om in debat te gaan over stamcelonderzoek.
Bij aanvang van de discussie legde Mummery nog even kort uit op wat voor soort stamcellen er allemaal zijn. Met name de zogenaamde iPS-techniek, waarbij het mogelijk wordt van gewone cellen stamcellen te maken, staat tegenwoordig flink in de belangstelling. Mummery benadrukte hierbij dat hoewel de verwachtingen over deze nieuwe techniek hoog zijn, er nog te weinig over bekend is om met concrete beloftes te komen.
Embryo's
Terugkerend punt in de discussie werd de mate waarin stamcelonderzoek- en toepassing nog steeds controversieel kunnen zijn. Mummery gaf daarbij een uitleg hoe embryonale-stamcellen verkregen worden. ‘Bij IVF-behandelingen worden alleen de beste embryo’s teruggeplaatst in de moeder. Een koppel kan beslissen de overige embryo’s te doneren voor onderzoek.’ Hoewel een menselijk embryo waarmee gewerkt werd op het oog op geen enkele wijze verschilde van het embryo van een muis voelde het voor Mummery toch heel anders. ‘We waren er zelfs voorzichtiger mee, en keken extra goed uit dat we het niet lieten vallen.’
Schroten verklaarde waarom embryonale stamcellen in religieuze kringen zo gevoelig liggen: ‘In onze traditie zien wij in embryo’s uitsluitend toekomstige mensen. Een belangrijk christelijk uitgangspunt is dan ook: de mens is ook die het zal worden.’ Schroten zelf maakt wel een duidelijk onderscheid tussen embryo’s in de baarmoeder en die ‘in de vrieskist’. ‘Maar,’ legde hij uit, ‘Oostbloklanden hebben nooit meegedaan aan deze discussie en vallen er nu ineens middenin. Dat de weerstand daar groot is tegen dit onderzoek is begrijpelijk.’
Hype over hoop
In het recente onderzoek naar Adult- en iPS-stamcellen spelen embryo’s echter geen rol meer. Desondanks is ook over deze stamcellen flink wat discussie. Gunning: ‘Het feit dat die stamcellen zomaar gecreëerd kunnen worden spreekt natuurlijk enorm tot de verbeelding. Daarmee ontstaan visioenen over het opnieuw vormgeven van een lichaam en een medicijn tegen ouderdom. Maar het onderzoek hiernaar gaat heel erg langzaam en sowieso veel langer duren dan op dit moment wordt gehoopt.’ Mummery betoonde zich blij dat de pers in Nederland, in tegenstelling tot die in bijvoorbeeld Engeland, tot noch toe terughoudend is met het hypen van mogelijke stamceltoepassingen. Desondanks is het feit dat mensen ook in Nederland al bereid zijn grote sommen geld neer te leggen voor schimmige experimenten in afgelegen streken baarde haar wel zorgen. ‘Die hype zit hier ook in potentie.’
Patent
Belangrijk gespreksonderwerp was ook de uitspraak van het Europese Hof van gisteren, die het verkrijgen van patent op stamcelonderzoek verbiedt. Deze uitspraak kan volgens Gunning grote gevolgen hebben. ‘Juist de Amerikanen, die het tijdens de regering Bush nog zo zwaar hadden, komen nu in het voordeel bij het doen van onderzoek. Voor de medische toepassing van het onderzoek dat wij doen heb je bedrijven nodig. En die zullen een miljoeneninvestering alleen doen met het vooruitzicht dat ze dat terugverdienen. Dat kan alleen als ze er patent op kunnen verkrijgen.’
Dat de houding ten aanzien van stamceltherapie in Nederland veel rationeler is dan elders benadrukte ook Schroten ter afsluiting. ‘Nu we er in EU-verband over praten en er beslissingen genomen moeten worden wordt het allemaal veel lastiger. Dan roept men als snel tegen Nederland: “Ja, maar jullie vermoordden baby’s toch al met jullie abortuswet!”’
Bij aanvang van de discussie legde Mummery nog even kort uit op wat voor soort stamcellen er allemaal zijn. Met name de zogenaamde iPS-techniek, waarbij het mogelijk wordt van gewone cellen stamcellen te maken, staat tegenwoordig flink in de belangstelling. Mummery benadrukte hierbij dat hoewel de verwachtingen over deze nieuwe techniek hoog zijn, er nog te weinig over bekend is om met concrete beloftes te komen.
Embryo's
Terugkerend punt in de discussie werd de mate waarin stamcelonderzoek- en toepassing nog steeds controversieel kunnen zijn. Mummery gaf daarbij een uitleg hoe embryonale-stamcellen verkregen worden. ‘Bij IVF-behandelingen worden alleen de beste embryo’s teruggeplaatst in de moeder. Een koppel kan beslissen de overige embryo’s te doneren voor onderzoek.’ Hoewel een menselijk embryo waarmee gewerkt werd op het oog op geen enkele wijze verschilde van het embryo van een muis voelde het voor Mummery toch heel anders. ‘We waren er zelfs voorzichtiger mee, en keken extra goed uit dat we het niet lieten vallen.’
Schroten verklaarde waarom embryonale stamcellen in religieuze kringen zo gevoelig liggen: ‘In onze traditie zien wij in embryo’s uitsluitend toekomstige mensen. Een belangrijk christelijk uitgangspunt is dan ook: de mens is ook die het zal worden.’ Schroten zelf maakt wel een duidelijk onderscheid tussen embryo’s in de baarmoeder en die ‘in de vrieskist’. ‘Maar,’ legde hij uit, ‘Oostbloklanden hebben nooit meegedaan aan deze discussie en vallen er nu ineens middenin. Dat de weerstand daar groot is tegen dit onderzoek is begrijpelijk.’
Hype over hoop
In het recente onderzoek naar Adult- en iPS-stamcellen spelen embryo’s echter geen rol meer. Desondanks is ook over deze stamcellen flink wat discussie. Gunning: ‘Het feit dat die stamcellen zomaar gecreëerd kunnen worden spreekt natuurlijk enorm tot de verbeelding. Daarmee ontstaan visioenen over het opnieuw vormgeven van een lichaam en een medicijn tegen ouderdom. Maar het onderzoek hiernaar gaat heel erg langzaam en sowieso veel langer duren dan op dit moment wordt gehoopt.’ Mummery betoonde zich blij dat de pers in Nederland, in tegenstelling tot die in bijvoorbeeld Engeland, tot noch toe terughoudend is met het hypen van mogelijke stamceltoepassingen. Desondanks is het feit dat mensen ook in Nederland al bereid zijn grote sommen geld neer te leggen voor schimmige experimenten in afgelegen streken baarde haar wel zorgen. ‘Die hype zit hier ook in potentie.’
Patent
Belangrijk gespreksonderwerp was ook de uitspraak van het Europese Hof van gisteren, die het verkrijgen van patent op stamcelonderzoek verbiedt. Deze uitspraak kan volgens Gunning grote gevolgen hebben. ‘Juist de Amerikanen, die het tijdens de regering Bush nog zo zwaar hadden, komen nu in het voordeel bij het doen van onderzoek. Voor de medische toepassing van het onderzoek dat wij doen heb je bedrijven nodig. En die zullen een miljoeneninvestering alleen doen met het vooruitzicht dat ze dat terugverdienen. Dat kan alleen als ze er patent op kunnen verkrijgen.’
Dat de houding ten aanzien van stamceltherapie in Nederland veel rationeler is dan elders benadrukte ook Schroten ter afsluiting. ‘Nu we er in EU-verband over praten en er beslissingen genomen moeten worden wordt het allemaal veel lastiger. Dan roept men als snel tegen Nederland: “Ja, maar jullie vermoordden baby’s toch al met jullie abortuswet!”’
