Veel NSB’ers werden tijdens de Tweede Wereldoorlog getolereerd door buurtbewoners. Zo lang de nationaalsocialisten zich niet te erg misdroegen, leidde het lidmaatschap van de NSB niet automatisch tot afkeuring. Dat blijkt uit onderzoek waarop historica Josje Damsma op 3 juli promoveert.
Voor haar onderzoek deed Damsma een studie naar drie Amsterdamse straten: de Kromme Mijdrechtstraat, de Zacharias Jansestraat en de Hudsonstraat. In een van deze drie straten, de Kromme Mijdrechtstraat, woonden relatief veel NSB’ers en veel Joden; de deportaties van Joden vonden voor de neus van NSB’ers en hun buren plaats.
Josje Damsma
Damsma: ‘Het oordeel van de omgeving hing af van het gedrag van desbetreffende NSB’er. Er was dus een spanningsveld tussen de mening over de groep – de NSB werd gehaat – en het individu. Pas bij verraad, provocaties of zelfverrijking werd hij volgens omstanders een "typische NSB’er" en keerde men zich nadrukkelijk van hem af. De NSB’er had dus nog ruimte om banden en andere identiteiten te behouden.’
Spanningen
Damsma deed ook onderzoek naar de sociale omgeving van NSB’ers. Zo konden er spanningen ontstaan binnen gezinnen, op de werkvloer, in de buurt, tussen vrienden en families, tussen partijleden en binnen de partij. Voor haar onderzoek nam Damsma een steekproef van ruim driehonderd NSB’ers in de regio’s Amsterdam, Utrecht, Hilversum, Leiden en Haarlem om de NSB-geschiedenis ‘van onderop’ te bestuderen.
Een van haar conclusies is dat het gemiddeld aantal scheidingen onder NSB’ers vijf maal hoger lag dan onder de rest van de Nederlandse bevolking. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat NSB’ers naast hun keuze voor de NSB, vaker non-conformistische keuzes maakten dan gemiddeld. Ook al was hun achtergrond niet erg afwijkend, NSB’ers waren wel gewend afwijkende keuzes te maken.
Voor haar onderzoek deed Damsma een studie naar drie Amsterdamse straten: de Kromme Mijdrechtstraat, de Zacharias Jansestraat en de Hudsonstraat. In een van deze drie straten, de Kromme Mijdrechtstraat, woonden relatief veel NSB’ers en veel Joden; de deportaties van Joden vonden voor de neus van NSB’ers en hun buren plaats.
Josje Damsma
Damsma: ‘Het oordeel van de omgeving hing af van het gedrag van desbetreffende NSB’er. Er was dus een spanningsveld tussen de mening over de groep – de NSB werd gehaat – en het individu. Pas bij verraad, provocaties of zelfverrijking werd hij volgens omstanders een "typische NSB’er" en keerde men zich nadrukkelijk van hem af. De NSB’er had dus nog ruimte om banden en andere identiteiten te behouden.’
Spanningen
Damsma deed ook onderzoek naar de sociale omgeving van NSB’ers. Zo konden er spanningen ontstaan binnen gezinnen, op de werkvloer, in de buurt, tussen vrienden en families, tussen partijleden en binnen de partij. Voor haar onderzoek nam Damsma een steekproef van ruim driehonderd NSB’ers in de regio’s Amsterdam, Utrecht, Hilversum, Leiden en Haarlem om de NSB-geschiedenis ‘van onderop’ te bestuderen.
Een van haar conclusies is dat het gemiddeld aantal scheidingen onder NSB’ers vijf maal hoger lag dan onder de rest van de Nederlandse bevolking. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat NSB’ers naast hun keuze voor de NSB, vaker non-conformistische keuzes maakten dan gemiddeld. Ook al was hun achtergrond niet erg afwijkend, NSB’ers waren wel gewend afwijkende keuzes te maken.
