Suzanne van de Vathorst (1962) wordt bij het AMC bijzonder hoogleraar kwaliteit van de laatste levensfase en van sterven, een leerstoel mogelijk gemaakt door de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE).
Suzanne van de Vathorst
Vanwaar uw fascinatie voor het levenseinde?
'Bij het Erasmus MC zit ik in de commissie Levenseinde, een commissie die binnen het ziekenhuis advies geeft bij vraagstukken over het levenseinde. In de jaren heb ik veel discussies meegemaakt over het starten, doorgaan en stoppen van een behandeling.'
'Bovendien ben ik zelf ernstig ziek geweest in het verleden. Ik ben daardoor vroeg gaan nadenken over hoe ik tegenover euthanasie sta. Ik heb mijn huisarts erop uitgezocht. Het zou goed zijn als meer mensen hier eerder over na zouden denken, of in ieder geval in een vroeg stadium van hun ziekte. Dat voorkomt dat je straks vast zit aan een huisarts die geen euthanasie wil uitvoeren.'
Hoe behoud je de kwaliteit van leven in de laatste levensfase?
'Ik denk dat het belangrijk is dat zowel de arts als de patiënt goed weet waarom een behandeling plaatsvindt. Is het om het leven te rekken, of kan de patiënt ervan genezen? Voor de patiënt is dit verschil niet altijd duidelijk. In de communicatie tussen de arts en patiënt valt nog veel te winnen. Een patiënt moet weten welke opties er voor hem zijn - en daarin een duidelijke stem krijgen.
Is dat nog niet zo?
'Nee. Ik merk dat bij artsen een grote kloof bestaat tussen het stopzetten van een behandeling en het actief beëindigen van iemands leven - terwijl het vaak op hetzelfde neerkomt. Voor artsen is euthanasie een moeilijk onderwerp: je maakt toch iemand dood. Veel artsen hebben persoonlijke bezwaren bij euthanasie. Mensen beseffen dat vaak niet; dat kan leiden tot een hoop wanhoop bij de patiënt.'
Wat valt nog meer op in het debat over de actieve levensbeëindiging?
'Dat er veel misverstanden over bestaan bij artsen. Zo denken veel artsen dat je naast een mondelinge verklaring ook een schriftelijke verklaring nodig hebt. Dat klopt niet. Ook denken veel artsen dat als getwijfeld wordt aan iemands wilsverklaring, je verplicht bent een psychiater te raadplegen. Ook dat is niet zo. Ik hoop hierin een stap te zetten door onderzoek en onderwijs aan artsen. '
Wat valt er nog te bereiken rondom euthanasie in Nederland?
'Wij kennen euthanasie vooral bij mensen die een ongeneeslijke ziekte hebben, zoals kanker. Er zijn echter meer gevallen waarin een patiënt uitzichtloos lijdt, zoals psychiatrische patiënten. Er is altijd wel een psychiater die nog hoop heeft, maar hoe lang moet iemand doortobben?'
'Een ander heet hangijzer is de verwijsplicht van artsen. Als een arts principiële bezwaren heeft, wordt de patiënt vaak doorverwezen naar een andere arts, maar als de arts niet genoeg reden ziet voor euthanasie, hoeft dat niet, omdat er geen wettelijke verwijsplicht is. Patiënten blijven hierdoor vaak ten einde raad achter en kunnen niks met hun wens om te sterven. Ik zou daar graag een stap in zetten.'
'Maar voorlopig richt ik me op mijn eerste onderzoek. Met het AMC moet ik het onderwerp nog bepalen, maar de focus zal liggen op de vrijheid van de arts om euthanasie te weigeren en de wens van de patiënt om euthanasie te krijgen.'
Tekst: Annemarie Geersing
Suzanne van de Vathorst
Vanwaar uw fascinatie voor het levenseinde?
'Bij het Erasmus MC zit ik in de commissie Levenseinde, een commissie die binnen het ziekenhuis advies geeft bij vraagstukken over het levenseinde. In de jaren heb ik veel discussies meegemaakt over het starten, doorgaan en stoppen van een behandeling.'
'Bovendien ben ik zelf ernstig ziek geweest in het verleden. Ik ben daardoor vroeg gaan nadenken over hoe ik tegenover euthanasie sta. Ik heb mijn huisarts erop uitgezocht. Het zou goed zijn als meer mensen hier eerder over na zouden denken, of in ieder geval in een vroeg stadium van hun ziekte. Dat voorkomt dat je straks vast zit aan een huisarts die geen euthanasie wil uitvoeren.'
Hoe behoud je de kwaliteit van leven in de laatste levensfase?
'Ik denk dat het belangrijk is dat zowel de arts als de patiënt goed weet waarom een behandeling plaatsvindt. Is het om het leven te rekken, of kan de patiënt ervan genezen? Voor de patiënt is dit verschil niet altijd duidelijk. In de communicatie tussen de arts en patiënt valt nog veel te winnen. Een patiënt moet weten welke opties er voor hem zijn - en daarin een duidelijke stem krijgen.
Is dat nog niet zo?
'Nee. Ik merk dat bij artsen een grote kloof bestaat tussen het stopzetten van een behandeling en het actief beëindigen van iemands leven - terwijl het vaak op hetzelfde neerkomt. Voor artsen is euthanasie een moeilijk onderwerp: je maakt toch iemand dood. Veel artsen hebben persoonlijke bezwaren bij euthanasie. Mensen beseffen dat vaak niet; dat kan leiden tot een hoop wanhoop bij de patiënt.'
Wat valt nog meer op in het debat over de actieve levensbeëindiging?
'Dat er veel misverstanden over bestaan bij artsen. Zo denken veel artsen dat je naast een mondelinge verklaring ook een schriftelijke verklaring nodig hebt. Dat klopt niet. Ook denken veel artsen dat als getwijfeld wordt aan iemands wilsverklaring, je verplicht bent een psychiater te raadplegen. Ook dat is niet zo. Ik hoop hierin een stap te zetten door onderzoek en onderwijs aan artsen. '
Wat valt er nog te bereiken rondom euthanasie in Nederland?
'Wij kennen euthanasie vooral bij mensen die een ongeneeslijke ziekte hebben, zoals kanker. Er zijn echter meer gevallen waarin een patiënt uitzichtloos lijdt, zoals psychiatrische patiënten. Er is altijd wel een psychiater die nog hoop heeft, maar hoe lang moet iemand doortobben?'
'Een ander heet hangijzer is de verwijsplicht van artsen. Als een arts principiële bezwaren heeft, wordt de patiënt vaak doorverwezen naar een andere arts, maar als de arts niet genoeg reden ziet voor euthanasie, hoeft dat niet, omdat er geen wettelijke verwijsplicht is. Patiënten blijven hierdoor vaak ten einde raad achter en kunnen niks met hun wens om te sterven. Ik zou daar graag een stap in zetten.'
'Maar voorlopig richt ik me op mijn eerste onderzoek. Met het AMC moet ik het onderwerp nog bepalen, maar de focus zal liggen op de vrijheid van de arts om euthanasie te weigeren en de wens van de patiënt om euthanasie te krijgen.'
Tekst: Annemarie Geersing
