Psychopaten kunnen empathie tonen, hoewel ze dat niet automatisch doen bij het zien van leed of geluk van anderen, zoals bij 'normale' mensen wel gebeurt. Dat blijkt uit hersenscanonderzoek door onder meer hoogleraar Christian Keysers van het Netherlands Institute for Neuroscience. In wetenschapsblad Brain van deze week staat het onderzoek beschreven.
Empathie gaat samen met activiteit in de spiegelneuronen, hersencellen die niet alleen actief zijn wanneer je zelf iets doet, maar ook als je toekijkt hoe iemand anders iets doet. Als jij Messi ziet scoren, zijn in jouw hersenen deels dezelfde neuronen voor emotie, tast en motoriek actief als wanneer je zelf scoort.
Keysers onderzocht dat netwerk van spiegelneuronen bij achttien criminele psychopaten, en bij een controlegroep.
Onder bewaking werden de psychopaten vanuit de Van Mesdagkliniek naar het Social Brain Lab vervoerd. Daar vond het onderzoek in drie rondes plaats. Bij de eerste twee lagen de proefpersonen in een hersenscanner terwijl ze filmpjes van de interactie tussen twee paar mensenhanden bekeken. Die interactie kon positief zijn, bijvoorbeeld een liefdevolle aanraking, of juist pijnlijk: het verdraaien van een vinger. In de eerste ronde droegen de onderzoekers de proefpersonen op de filmpjes te bekijken 'alsof ze hun favoriete film bekeken'. Vervolgens kregen ze dezelfde filmpjes te zien, maar dan met de instructie mee te leven met de personen in de film.
De laatste ronde was een soort nulmeting. Daarbij werd het patroon van hersenactiviteit gemeten terwijl de hand van de proefpersoon dezelfde interactie onderging als op het filmpje te zien was. Door de gemeten activiteit uit de eerste twee rondes hier tegen af te zetten, ontdekten Keysers en zijn collega’s dat bij het neutrale kijken de spiegelneuronen van de psychopaten veel minder actief waren dan die van de controlegroep. Dit verschil verdween echter bijna volledig in de ronde waarin gevraagd werd mee te leven.
Meedogenloos
Het gebrek aan inlevingsvermogen of empathie is één van de redenen dat psychopaten andere mensen vaak leed berokkenen. De bevinding dat psychopaten wel empathie kunnen tonen, biedt dus perspectief voor therapie. Keysers: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat psychopaten wel empathie kunnen voelen op het moment dat ze daar simpelweg om worden gevraagd. Dat biedt aanknopingspunten voor therapie. De grote uitdaging is ervoor te zorgen dat ze die empathie consequent gaan voelen.’
Maar Keysers ziet aan de andere kant een gevaarlijke cocktail van meedogenloosheid en sociale vaardigheden, die sommige psychopaten tot succesvolle slechteriken maakt, gereflecteerd in zijn onderzoeksresultaten. Keysers: ‘Juist dat gericht inzetten van empathie komt goed van pas bij een criminele levensstijl, het zal dus niet makkelijk zijn daar verandering in aan te brengen.’
Empathie gaat samen met activiteit in de spiegelneuronen, hersencellen die niet alleen actief zijn wanneer je zelf iets doet, maar ook als je toekijkt hoe iemand anders iets doet. Als jij Messi ziet scoren, zijn in jouw hersenen deels dezelfde neuronen voor emotie, tast en motoriek actief als wanneer je zelf scoort.
Keysers onderzocht dat netwerk van spiegelneuronen bij achttien criminele psychopaten, en bij een controlegroep.
Onder bewaking werden de psychopaten vanuit de Van Mesdagkliniek naar het Social Brain Lab vervoerd. Daar vond het onderzoek in drie rondes plaats. Bij de eerste twee lagen de proefpersonen in een hersenscanner terwijl ze filmpjes van de interactie tussen twee paar mensenhanden bekeken. Die interactie kon positief zijn, bijvoorbeeld een liefdevolle aanraking, of juist pijnlijk: het verdraaien van een vinger. In de eerste ronde droegen de onderzoekers de proefpersonen op de filmpjes te bekijken 'alsof ze hun favoriete film bekeken'. Vervolgens kregen ze dezelfde filmpjes te zien, maar dan met de instructie mee te leven met de personen in de film.
De laatste ronde was een soort nulmeting. Daarbij werd het patroon van hersenactiviteit gemeten terwijl de hand van de proefpersoon dezelfde interactie onderging als op het filmpje te zien was. Door de gemeten activiteit uit de eerste twee rondes hier tegen af te zetten, ontdekten Keysers en zijn collega’s dat bij het neutrale kijken de spiegelneuronen van de psychopaten veel minder actief waren dan die van de controlegroep. Dit verschil verdween echter bijna volledig in de ronde waarin gevraagd werd mee te leven.
Meedogenloos
Het gebrek aan inlevingsvermogen of empathie is één van de redenen dat psychopaten andere mensen vaak leed berokkenen. De bevinding dat psychopaten wel empathie kunnen tonen, biedt dus perspectief voor therapie. Keysers: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat psychopaten wel empathie kunnen voelen op het moment dat ze daar simpelweg om worden gevraagd. Dat biedt aanknopingspunten voor therapie. De grote uitdaging is ervoor te zorgen dat ze die empathie consequent gaan voelen.’
Maar Keysers ziet aan de andere kant een gevaarlijke cocktail van meedogenloosheid en sociale vaardigheden, die sommige psychopaten tot succesvolle slechteriken maakt, gereflecteerd in zijn onderzoeksresultaten. Keysers: ‘Juist dat gericht inzetten van empathie komt goed van pas bij een criminele levensstijl, het zal dus niet makkelijk zijn daar verandering in aan te brengen.’
