Deze week in 'Folia maakt kennis' een portret van en gesprek met Johannes Houwink ten Cate, hoogleraar holocaust- en genocidestudies.
Ter voorbereiding van dit geschreven portret over Johannes Houwink ten Cate vroegen we hem twee weken geleden per mail wat namen te noemen van mensen die iets over hem konden vertellen. We kregen een mail terug dat hij ‘wegens een korte kampeervakantie’ lastig bereikbaar was, maar hij zou na terugkeer wat namen mailen. Deze werkwijze volgen we wel vaker, maar niet eerder kregen we de naam van een boswachter door. Zodoende konden we aan Hessel Hek, boswachter en beheerder van een natuurkampeerterrein te Hoorn op Terschelling, telefonisch de opdracht geven: ‘Typeer Johannes eens.’ Dit was het antwoord: ‘Johannes komt elke zomer een week of vier kamperen. Hij zit meestal rustig te lezen bij de tent. We organiseren hier geen activiteiten, geen caravans en geen elektriciteit bij de tent, dus lezen gaat vaak met een primusje. Johannes houdt van eenvoud. Soms drinken we eens een bakje koffie. We praten dan over van alles en nog wat, maar nooit over werk. Ik weet niet eens precies wat hij doet, maar hij is een rustig kampeerder. Dat is hij.’
Wij weten wél wat Johannes Houwink ten Cate doet: hij is historicus en sinds 2002 hoogleraar holocaust- en genocidestudies bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (Niod). Johannes studeerde contemporaine en sociaaleconomische geschiedenis aan de toenmalige Rijksuniversiteit Utrecht, nu Universiteit Utrecht (UU). Na een student-assistentschap bij historicus Hermann von der Dunk en een stipendiaat bij het Institut für Europäische Geschichte te Mainz, is hij zeventien jaar verbonden geweest aan de afdeling onderzoek van het Niod met als specialisme de geschiedenis van de Jodenvervolging. In 1995 promoveerde hij bij Von der Dunk en Joh. de Vries op een dissertatie over de Nederlands-Duitse relaties in het interbellum en de beïnvloeding daarvan door het Nederlandse zakenleven. Johannes heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan en vervult nevenfuncties bij een groot aantal maatschappelijke en mediaorganisaties.
Jacques Presser
Johannes werd in 1956 te Amsterdam geboren als oudste van drie kinderen in een intellectueel gezin. Dat hij ‘wat met letteren’ zou gaan doen lag volgens hemzelf voor de hand, vertelde hij in een interview met journalist Jan Bletz. Zijn vader was wetenschapper op het gebied van de oude talen, zijn moeder journaliste.
Voorafgaand aan zijn studie zat hij op het Barlaeus-gymnasium, de school waar de legendarische Jacques Presser ooit les had gegeven. Die was er al niet meer toen Johannes er leerling was. ‘Maar op een bepaalde manier was hij nog wel aanwezig. Er werd veel over hem gesproken. Er waren Presser-verhalen, Presser-anekdotes en een Presser-documentaire.’ Er was zo veel ‘Presser’ op het Barlaeus dat Johannes er moe van werd. ‘Ik wilde “Presser-vrij” zijn,’ zei hij tegen Bletz. Zijn inspiratiebron voor de geschiedenis was dan ook niet Presser, maar geschiedenisleraar Douwe de Boer. ‘Die kon geweldige verhalen vertellen en wekte mijn interesse voor de geschiedenis.’
Fideel
‘Johannes is een heel bijzondere man omdat hij zo genereus is in het delen van kennis. Daarin is hij fideel en vrijgevig,’ zegt NOS-verslaggeefster Pauline Broekema over hem. Ze heeft een aantal jaren geleden nauw met Johannes samengewerkt bij een reportage over het tamelijk onbekende Kamp Warschau, een dwangarbeiderskamp in de Poolse hoofdstad. ‘Omdat hij zo veel weet en het zo graag deelt kon ik me laven aan zijn kennis, waarbij hij ook zijn eigen kennis relativeerde. Voor hem leverde de reportage ook nieuwe feiten op. Iemand van zijn statuur die dat toegeeft, dat vind ik heel mooi. Ook weet hij kennis te duiden, want hoe verschrikkelijk dat kamp ook was, als je hem langs de meetlat van de vreselijkheid legt is het minder erg dan een vernietigingskamp.
Ondanks het feit dat hij zo veel weet blijft hij zich ook verbazen over wat er in de oorlog is gebeurd. Hij blijft zich afvragen hoe die ellende mogelijk is geweest. Boekenkasten vol heeft hij erover, van die echte boekenkasten die nog naar sigaretten ruiken. Fantastisch.’
Naast wetenschapper is Johannes volgens Pauline ook gewoon een man van vlees en bloed. ‘Een man met verhalen over zijn eigen geschiedenis, een man die ons adviseert over de studiekeuze van onze kinderen en een man die de laatste universitaire roddels met je bespreekt. Johannes kennen voelt als een geschenk.’
Op 30 april zendt Folia Radio een interview uit met Johannes Houwink ten Cate. Aan de orde zullen komen 4 en 5 mei, het (belang van) herdenken en het Niod als onderdeel van de KNAW. De uitzending is bij te wonen in de Openbare Bibliotheek en te beluisteren via Amsterdam FM, in de ether op 106.8 en op de kabel op 103.3, tussen 16.00 en 17.00 uur. Vanaf de volgende dag terug te luisteren via foliaweb.nl/radio.
Ter voorbereiding van dit geschreven portret over Johannes Houwink ten Cate vroegen we hem twee weken geleden per mail wat namen te noemen van mensen die iets over hem konden vertellen. We kregen een mail terug dat hij ‘wegens een korte kampeervakantie’ lastig bereikbaar was, maar hij zou na terugkeer wat namen mailen. Deze werkwijze volgen we wel vaker, maar niet eerder kregen we de naam van een boswachter door. Zodoende konden we aan Hessel Hek, boswachter en beheerder van een natuurkampeerterrein te Hoorn op Terschelling, telefonisch de opdracht geven: ‘Typeer Johannes eens.’ Dit was het antwoord: ‘Johannes komt elke zomer een week of vier kamperen. Hij zit meestal rustig te lezen bij de tent. We organiseren hier geen activiteiten, geen caravans en geen elektriciteit bij de tent, dus lezen gaat vaak met een primusje. Johannes houdt van eenvoud. Soms drinken we eens een bakje koffie. We praten dan over van alles en nog wat, maar nooit over werk. Ik weet niet eens precies wat hij doet, maar hij is een rustig kampeerder. Dat is hij.’
Wij weten wél wat Johannes Houwink ten Cate doet: hij is historicus en sinds 2002 hoogleraar holocaust- en genocidestudies bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (Niod). Johannes studeerde contemporaine en sociaaleconomische geschiedenis aan de toenmalige Rijksuniversiteit Utrecht, nu Universiteit Utrecht (UU). Na een student-assistentschap bij historicus Hermann von der Dunk en een stipendiaat bij het Institut für Europäische Geschichte te Mainz, is hij zeventien jaar verbonden geweest aan de afdeling onderzoek van het Niod met als specialisme de geschiedenis van de Jodenvervolging. In 1995 promoveerde hij bij Von der Dunk en Joh. de Vries op een dissertatie over de Nederlands-Duitse relaties in het interbellum en de beïnvloeding daarvan door het Nederlandse zakenleven. Johannes heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan en vervult nevenfuncties bij een groot aantal maatschappelijke en mediaorganisaties.
Jacques Presser
Johannes werd in 1956 te Amsterdam geboren als oudste van drie kinderen in een intellectueel gezin. Dat hij ‘wat met letteren’ zou gaan doen lag volgens hemzelf voor de hand, vertelde hij in een interview met journalist Jan Bletz. Zijn vader was wetenschapper op het gebied van de oude talen, zijn moeder journaliste.
Voorafgaand aan zijn studie zat hij op het Barlaeus-gymnasium, de school waar de legendarische Jacques Presser ooit les had gegeven. Die was er al niet meer toen Johannes er leerling was. ‘Maar op een bepaalde manier was hij nog wel aanwezig. Er werd veel over hem gesproken. Er waren Presser-verhalen, Presser-anekdotes en een Presser-documentaire.’ Er was zo veel ‘Presser’ op het Barlaeus dat Johannes er moe van werd. ‘Ik wilde “Presser-vrij” zijn,’ zei hij tegen Bletz. Zijn inspiratiebron voor de geschiedenis was dan ook niet Presser, maar geschiedenisleraar Douwe de Boer. ‘Die kon geweldige verhalen vertellen en wekte mijn interesse voor de geschiedenis.’
Fideel
‘Johannes is een heel bijzondere man omdat hij zo genereus is in het delen van kennis. Daarin is hij fideel en vrijgevig,’ zegt NOS-verslaggeefster Pauline Broekema over hem. Ze heeft een aantal jaren geleden nauw met Johannes samengewerkt bij een reportage over het tamelijk onbekende Kamp Warschau, een dwangarbeiderskamp in de Poolse hoofdstad. ‘Omdat hij zo veel weet en het zo graag deelt kon ik me laven aan zijn kennis, waarbij hij ook zijn eigen kennis relativeerde. Voor hem leverde de reportage ook nieuwe feiten op. Iemand van zijn statuur die dat toegeeft, dat vind ik heel mooi. Ook weet hij kennis te duiden, want hoe verschrikkelijk dat kamp ook was, als je hem langs de meetlat van de vreselijkheid legt is het minder erg dan een vernietigingskamp.
Ondanks het feit dat hij zo veel weet blijft hij zich ook verbazen over wat er in de oorlog is gebeurd. Hij blijft zich afvragen hoe die ellende mogelijk is geweest. Boekenkasten vol heeft hij erover, van die echte boekenkasten die nog naar sigaretten ruiken. Fantastisch.’
Naast wetenschapper is Johannes volgens Pauline ook gewoon een man van vlees en bloed. ‘Een man met verhalen over zijn eigen geschiedenis, een man die ons adviseert over de studiekeuze van onze kinderen en een man die de laatste universitaire roddels met je bespreekt. Johannes kennen voelt als een geschenk.’
Op 30 april zendt Folia Radio een interview uit met Johannes Houwink ten Cate. Aan de orde zullen komen 4 en 5 mei, het (belang van) herdenken en het Niod als onderdeel van de KNAW. De uitzending is bij te wonen in de Openbare Bibliotheek en te beluisteren via Amsterdam FM, in de ether op 106.8 en op de kabel op 103.3, tussen 16.00 en 17.00 uur. Vanaf de volgende dag terug te luisteren via foliaweb.nl/radio.
