Heeft Nederland een eigen mode-identiteit? Jazeker, concludeert Maaike Feitsma. Komende week promoveert ze in Nijmegen op haar onderzoek naar de Nederlandse mode-identiteit.
De Nederlandse mode-identiteit, hoe onderzoek je die?
'Ik heb me specifiek op de beeldvorming over die identiteit gericht. Wat zijn de ideeën over wat Nederlands is, en op welke manier komt dat terug in de mode? In de jaargangen van drie verschillende damesbladen heb ik vervolgens onderzocht of ze het überhaupt over een typisch Nederlandse mode-identiteit hebben en zo ja, of die positief of negatief wordt beschreven. Daarnaast heb ik in het Centraal Museum oude collecties van bekende Nederlandse modemerken als Cora Kemperman onderzocht. Om vervolgens te kijken hoe de stijl van die ontwerpen zich verhoudt tot het beeld dat in de bladen wordt geschetst.'
Modebladen lijken heel internationaal georiënteerd. Onderscheiden ze überhaupt een typisch Nederlandse mode-identiteit?
'Hoewel het er niet altijd dik bovenop ligt, zie je er wel verwijzingen naar wat typisch Nederlands zou zijn. In de jaren zestig werd bij trends uit Parijs door de Margriet steeds een duidelijke vertaling voor Nederland gemaakt. Dan schreef men bijvoorbeeld dat iets weliswaar mooi kon staan bij de frivole Parisiennes, maar dat het niet paste bij de Nederlandse vrouw. Het blad Avenue, dat in 1965 werd gelanceerd, zette zich sterk tegen die opvatting af. Zij gingen aanschoppen tegen het sobere en degelijke van de Nederlandse mode. Avenue had bijvoorbeeld een rubriek waarin winkeleigenaren geïnterviewd werden, en die klaagden bijna allemaal over het gebrek aan lef en stijl bij de Nederlandse vrouw.'
Kunnen we dé Nederlandse mode-identiteit daarmee als degelijk en sober omschrijven?
'Nee, want ook kleur en bonte patronen zijn er een terugkerend onderdeel van. Het Nederlandse merk Oilily bijvoorbeeld staat bol van de patronen en grijpt daarmee terug op folkloristische kleding. En tegenwoordig zien we denim als een typisch Nederlands modeproduct. Mijn conclusie is dan ook dat je niet kunt spreken over één mode-identiteit, maar dat deze constant verandert. Het enige dat je zou kunnen zeggen is dat het bij het definiëren van onze mode-identiteit niet zo zeer om esthetiek gaat. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Italië, waar de nadruk ligt op de schoonheid of kwaliteit van de kleren, gaat het bij ons meer om het verhaal erachter. Denim is er bijvoorbeeld een onderdeel van, omdat dat lekker simpel is en je er goed in kunt fietsen.'
Nederland leek het afgelopen decennium meer dan ooit op zoek naar een nationale identiteit. Zag je dat ook terug in de mode?
'Het precieze verband is lastig aan te tonen. Maar je ziet wel een duidelijk verschil tussen de jaren negentig, toen de mode heel minimalistisch was, en het begin van de 21ste eeuw, toen folkloristische elementen als klompen en Delfts blauw in de collectie van Viktor en Rolf een prominente rol speelden. In plaats van alleen impliciet, werd opeens heel expliciet verwezen naar een Nederlandse mode-identiteit. Net zoals we toen met de historische canon vaderlandse geschiedenis weer op de voorgrond plaatsten.'
Wat maakt het onderzoek naar de Nederlandse mode-identiteit relevant?
'Er is de laatste jaren veel discussie geweest over wat de Nederlandse mode-identiteit is of zou moeten zijn. Zo'n identiteit blijft vaak abstract en lijkt iets waar mensen weinig invloed op hebben.'
'Maar ook mode, waarvan veel mensen denken dat het vluchtig en onbetekenend is, is onderdeel van een nationale identiteit. Die ligt namelijk niet vast, maar wordt door iedereen, elke dag opnieuw gedefinieerd. Door daarop te wijzen, wordt duidelijk dat identiteit mensen niet buiten hoeft te sluiten. We geven daar zelf steeds weer opnieuw betekenis aan.'
Maaike Feitsma
Maaike Feitsma
Leiderdorp, 22 februari 1982
Dit artikel verscheen ook in Het Parool.
De Nederlandse mode-identiteit, hoe onderzoek je die?
'Ik heb me specifiek op de beeldvorming over die identiteit gericht. Wat zijn de ideeën over wat Nederlands is, en op welke manier komt dat terug in de mode? In de jaargangen van drie verschillende damesbladen heb ik vervolgens onderzocht of ze het überhaupt over een typisch Nederlandse mode-identiteit hebben en zo ja, of die positief of negatief wordt beschreven. Daarnaast heb ik in het Centraal Museum oude collecties van bekende Nederlandse modemerken als Cora Kemperman onderzocht. Om vervolgens te kijken hoe de stijl van die ontwerpen zich verhoudt tot het beeld dat in de bladen wordt geschetst.'
Modebladen lijken heel internationaal georiënteerd. Onderscheiden ze überhaupt een typisch Nederlandse mode-identiteit?
'Hoewel het er niet altijd dik bovenop ligt, zie je er wel verwijzingen naar wat typisch Nederlands zou zijn. In de jaren zestig werd bij trends uit Parijs door de Margriet steeds een duidelijke vertaling voor Nederland gemaakt. Dan schreef men bijvoorbeeld dat iets weliswaar mooi kon staan bij de frivole Parisiennes, maar dat het niet paste bij de Nederlandse vrouw. Het blad Avenue, dat in 1965 werd gelanceerd, zette zich sterk tegen die opvatting af. Zij gingen aanschoppen tegen het sobere en degelijke van de Nederlandse mode. Avenue had bijvoorbeeld een rubriek waarin winkeleigenaren geïnterviewd werden, en die klaagden bijna allemaal over het gebrek aan lef en stijl bij de Nederlandse vrouw.'
Kunnen we dé Nederlandse mode-identiteit daarmee als degelijk en sober omschrijven?
'Nee, want ook kleur en bonte patronen zijn er een terugkerend onderdeel van. Het Nederlandse merk Oilily bijvoorbeeld staat bol van de patronen en grijpt daarmee terug op folkloristische kleding. En tegenwoordig zien we denim als een typisch Nederlands modeproduct. Mijn conclusie is dan ook dat je niet kunt spreken over één mode-identiteit, maar dat deze constant verandert. Het enige dat je zou kunnen zeggen is dat het bij het definiëren van onze mode-identiteit niet zo zeer om esthetiek gaat. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Italië, waar de nadruk ligt op de schoonheid of kwaliteit van de kleren, gaat het bij ons meer om het verhaal erachter. Denim is er bijvoorbeeld een onderdeel van, omdat dat lekker simpel is en je er goed in kunt fietsen.'
Nederland leek het afgelopen decennium meer dan ooit op zoek naar een nationale identiteit. Zag je dat ook terug in de mode?
'Het precieze verband is lastig aan te tonen. Maar je ziet wel een duidelijk verschil tussen de jaren negentig, toen de mode heel minimalistisch was, en het begin van de 21ste eeuw, toen folkloristische elementen als klompen en Delfts blauw in de collectie van Viktor en Rolf een prominente rol speelden. In plaats van alleen impliciet, werd opeens heel expliciet verwezen naar een Nederlandse mode-identiteit. Net zoals we toen met de historische canon vaderlandse geschiedenis weer op de voorgrond plaatsten.'
Wat maakt het onderzoek naar de Nederlandse mode-identiteit relevant?
'Er is de laatste jaren veel discussie geweest over wat de Nederlandse mode-identiteit is of zou moeten zijn. Zo'n identiteit blijft vaak abstract en lijkt iets waar mensen weinig invloed op hebben.'
'Maar ook mode, waarvan veel mensen denken dat het vluchtig en onbetekenend is, is onderdeel van een nationale identiteit. Die ligt namelijk niet vast, maar wordt door iedereen, elke dag opnieuw gedefinieerd. Door daarop te wijzen, wordt duidelijk dat identiteit mensen niet buiten hoeft te sluiten. We geven daar zelf steeds weer opnieuw betekenis aan.'
Maaike Feitsma
Maaike Feitsma
Leiderdorp, 22 februari 1982
- 2006 Doctoraal kunstgeschiedenis, Universiteit Leiden
- 2007 Master Fashion, Design & Strategy, ArtEZ Arnhem
- 2008-2013 Promotieonderzoek, Radboud Universiteit Nijmegen
- 2013-heden Onderzoeker en docent, AMFI & ArtEZ Arnhem
Dit artikel verscheen ook in Het Parool.
