Blijvende schade
Er is weinig bekend over de blijvende schade na 4-FA-gebruik. Volgens Ton Nabben, onderzoeker bij het Bonger Instituut voor criminologie dat verbonden is aan de UvA, is naar de drug nog weinig onderzoek gedaan. Dat komt volgens Nabben deels doordat er nog maar weinig incidenten met 4-FA bekend zijn. Pas de laatste paar jaar signaleren drugsonderzoekers een stijging van 4-FA- gerelateerde incidenten. Dat is op zich niet vreemd: hoe groter de gebruikerspopulatie, hoe meer incidenten. Toch bepaalt de hoeveelheid incidenten de mate van onderzoek dat het Ministerie van Volksgezondheid laat uitvoeren. Lange termijnonderzoeken met hersenscans zijn complex en dus kostbaar. Pas als een drug een bedreiging voor de volksgezondheid vormt, wordt deze consequent gemonitord. En dat gebeurt bij 4-FA pas sinds december toen het Trimbos Instituut bekend maakte een stijging van het aantal incidenten te zien Het beperkt aantal incidenten met 4-FA verklaart waarom de stof pas zo’n tien jaar nadat hij in Nederland werd geïntroduceerd zal worden verboden. Iedere designer drug, in jargon aangeduid met NPS (New Psychoactive Substances), is namelijk legaal totdat hij officieel in de lijst van verboden stoffen van de Opiumwet wordt opgenomen.. In 2016 zouden er ‘zeker twee mensen’ zijn overleden aan het gebruik van 4-FA, meldde het Trimbos. Bovendien klopten nog eens zo’n 160 mensen aan bij medische diensten na 4-FA-gebruik, blijkt uit navraag door EenVandaag.
Aan de Nederlandse manier van omgaan met designer drugs zitten volgens Marije Wouters, ook verbonden aan het Bonger Instituut, allerlei haken en ogen. Waar in andere landen alle afgeleiden van een nieuwe chemische structuur zoals 4-FA ook meteen verboden worden, wordt dat in de Nederlandse wet per chemische structuur geregeld. Wanneer een verbinding als 4-FA illegaal wordt verklaard, duikt er op de markt vaak snel een soortgelijke structuur op met vergelijkbare werking, maar met een iets andere samenstelling. Die moet in Nederland dan weer los verboden worden.
Vraag en aanbod
De markt achter designer drugs is volgens het Bonger Instituut vooral een commerciële markt. Designer drugs worden niet per ongeluk ontdekt maar speciaal ontworpen. Sommige chemici weten welke combinaties van stoffen ongeveer welke effect opleveren, en proberen met die kennis nieuwe chemische structuren te vinden. Anderen beroepen zich op chemische verbindingen die ooit al bedacht en vastgelegd zijn door collega’s, maar nog nooit werden geproduceerd. Zulke nieuwe verbindingen worden in kleine batches gemaakt en getest door een selecte groep ervaren gebruikersDie testers worden ook wel psychonauten genoemd..
Zijn de directe effecten positief en is de kater minimaal, dan bestaat de kans dat een drug aanslaat in het uitgaanscircuit. Vooral positieve ervaringen – die gedeeld worden via internet en binnen vriendenkringen – bepalen de mate van succes. Lang niet alle nieuwe drugs slaan aan. Volgens Jean-Paul Grund, verbonden aan het Centrum Verslavings Onderzoek in Utrecht, doken er vanaf 2010 in de Europese Unie zo’n tweehonderd nieuwe chemische structuren op. Het merendeel daarvan heeft het reguliere uitgaanscircuit nooit gehaald. Toch zal volgens Grund zal het aantal nieuwe structuren in de toekomst door technologische ontwikkelingen zoals de 3D-printer stijgen.
De route van een drugslab naar een Amsterdamse club is relatief kort. De meeste drugslabs bevinden zich weliswaar in China maar doordat de samenstelling van een designer drugs nieuw is, is deze nog niet verboden. De Nederlandse douane kan een pakketje met designer drugs dus onderscheppen maar niet zomaar innemen. Wie designer drugs (zoals 4-FA) wil importeren, kan dat dus via internet doen zonder juridisch in de problemen te komen.
Voorzichtige gebruikers
Maar hoe zit het dan met de lange termijneffecten van nieuwe drugs? Waarom zou je voor een onbekende pil uit China kiezen als de drugsmarkt in Nederland relatief zuiver en dus veilig is? Die vraag legde ik voor aan een vriendin die regelmatig designer drugs gebruikt. Want hoewel Marije Wouters zegt dat recreatieve gebruikers niet naar lange termijneffecten kijken en vooral in het moment leven, zie ik om mij heen juist goedgeïnformeerde en voorzichtige gebruikers.
Zo ook vriendin LauraLaura is een gefingeerde naam. In verband met het onderwerp van dit artikel wilde zij niet bij haar echte naam genoemd worden., 23 jaar en masterstudent aan de UvA. Laura is wat Nabben de typische ‘agenda-hedonist’ noemt. Agenda-hedonisten zijn twintigers of jonge dertigers die een druk en regelmatig leven leiden. Ze ‘pakken’ volgens Nabben hun momenten: drugsgebruik beperken ze tot feestjes in weekenden die ze soms maanden van tevoren al plannen.
Op de vraag of Laura wist dat 4-FA in Nederland tot voor kort legaal was, reageert ze verbaast. Ze koopt haar drugs van een dealer – slechts één keer bestelde ze via internet, op een Nederlandse site. ‘De site zag er heel netjes uit, niet als een darkweb. Ik kon met iDeal betalen en de pillen werden met PostNL verzonden.’ Toch koopt in Nederland naar schattig minder dan tien procent van de gebruikers designer drugs via internet. Ook Laura belt liever een dealer; die staat binnen dertig minuten gewoon voor je deur. Of een drug illegaal is of niet zegt over het algemeen weinig over de populariteit, signaleert ook het Bonger Instituut. Designer drugs worden voornamelijk uit nieuwsgierigheid gebruikt. Laura: ‘Iedereen om me heen gebruikte 4-FA. Vrienden waren positief, vooral omdat je lekker helder blijft. Tijdens feestjes wil ik wel gewoon de wc nog normaal kunnen vinden met ecstasy kan dat niet.’ Als ik verder doorvraag, blijken die lange termijneffecten bij Laura inderdaad geen rol te spelen. ‘Je hoort niks over de effecten en denkt dan dat het allemaal wel mee zal vallen. Eigenlijk lieg je jezelf voor.’
Bij 2c-b - inmiddels al verboden - ging het bij Laura anders. Die stof kwam ze op het spoor via Drugslab, het Youtube-kanaal van BNN waarin twee jonge presentatoren op camera drugs testen. In de reacties onder het filmpje zijn vooral reacties van verbijsterde buitenlanders te lezen. ‘Dat dit zomaar mag op de Nederlandse TV!’
Spacecocktail
Net als veel andere gebruikers, nam Laura 2c-b voor het eerst in combinatie met 4-FA. Het mixen van zulke ‘cocktails’ is volgens Wouters en Nabben in Amsterdam populair. Niet alleen designer drugs worden voor zulke mixen gebruikt, ook xtc is een populair onderdeel. Zo wordt de combinatie van 4-FA en ‘X’ vaak gebruikt door feestgangers die eerst willen dansen en daarna thuis op de bank nog even willen ‘spacen’. De roes, een bijwerking van xtc, wordt door veel gebruikers niet gewaardeerd op de dansvloer, maar wel in kleinere kring met wat vrienden.
De cocktail 4-FA/2c-b voelde voor Laura als een ‘explosie van prikkels’. ‘De afstand van de bank tot de grond leek ineens een meter terwijl het in werkelijkheid amper 30 centimeter is. Je hele waarneming verandert er door.’ Toch worden zulke cocktails niet door alle twintigers op dezelfde manier gebruikt. Bij het Bonger Instituut zien ze grote verschillen tussen de seksuele voorkeur en zelfs de etnische achtergrond van gebruikers. In scenes waar bodycultuur belangrijk is (bijvoorbeeld bij gays en heteroseksuele swingers) wordt vaker voor cocktails met GHB gekozen. Bezoekers van grote urbanfeesten (zoals Appelsap) gaan juist weer vaker voor een ouderwets blowtje en een ballonnetje gevuld met lachgas.
Nieuwe structuren voor de markt
En hoe zit het dan in de toekomst? De populariteit van 4-FA zal komend jaar nog wel even aanhouden, voorspelt het Bonger Instituut. Of een drug al dan niet illegaal is, maakt over het algemeen weinig uit voor de populariteit ervan, constateren Wouters en Nabben. Mocht de interesse in 4-FA wel ineens dalen, dan ligt er in een drugslab elders op de wereld wel weer een nieuwe structuur klaar die de markt op kan. Net zo goed valt er nog weinig te zeggen over de werkelijke schade aan de gezondheid. Maar wie het toch niet kan laten, raden Nabben en Wouters aan om ieder geval de sigaretten en de drank zoveel mogelijk links te laten liggen. Die maken nog altijd de meeste slachtoffers.
