UvA-studenten organiseren expositie over mysterieuze islamitische vlag
De UvA bezit een replica van een vermoedelijk achttiende-eeuwse zwarte vlag, met twee zwaarden en de Arabische woorden ‘Er is geen dan God’. Rond deze mysterieuze oorlogstrofee heeft een team van zeventien studenten van de Master Museum Studies aan de UvA een volledige tentoonstelling opgezet: ‘Lost in Translation: Understanding and Representing Islam’.
De Palestijnse student Shirin Husseini boog zich over de inhoudelijke analyse van de vlag. Haar kennis van het Arabisch en van de islam kwamen hierbij goed van pas. ‘Vlaggen als deze worden vaak aangeduid met de term Al Raya, wat zoveel betekent als “De zwarte vlag van de Islam”,’ verduidelijkt Husseini. Volgens de overlevering gebruikte de profeet Mohammed in de zevende eeuw dergelijke vlaggen in oorlogstijd. ‘Het symbool van het dubbel zwaard,’ gaat Husseini verder, ‘verwijst naar het legendarische zwaard van Ali ibn Abi Talib, de vierde kalief van het islamitische kalifaat in de zevende eeuw.’
De Arabische zin op de vlag, stelde de Palestijnse student vast, is het eerste deel van de ‘Shahada’, de islamitische geloofsbelijdenis. Deze vat de meest fundamentele boodschap van de Islam samen: ‘Er is geen God dan God en Mohammed is de Boodschapper van God’. Verrast was Husseini toen ze ontdekte dat het tweede woord van de zin, ‘ilaha’, op deze vlag ontbrak. De organisatoren vermoeden dat het gaat om een vergissing. De bevolking van Atjeh in Indonesië, van waar de vlag afkomstig is, beheerste het Arabisch namelijk niet als moedertaal.
De islam bespreekbaar maken
Maar hoe belandde deze vlag op de UvA? In de jaren negentig werd vanuit het bestuur van de UvA veel aandacht besteed aan de reconstructie van de VOC-zaal in het Oost-Indisch Huis. De architecten lieten zich leiden door overgeleverde tekeningen en teksten uit de zeventiende eeuw. Die beschrijven de oorspronkelijke zaal uitvoerig, ook hoe vlaggen en andere oorlogstrofeeën in deze ruimte als prestigeobject werden tentoongesteld.
De studenten van het masterprogramma vermoeden dat de kopie van de vlag – het origineel ligt in het Rijksmuseum – destijds is gemaakt, ‘maar niets weten we zeker’, voegen ze eraan toe. Op die manier kwam de vlag in de VOC-zaal terecht. Tijdens de voorbereidingen van een bezoek van de Griekse president Prokopis Pavlopoulos in juli 2016 werd de oorlogstrofee er echter verwijderd. Had het islamitische karakter ervan hier iets mee te maken?
Deze veronderstelling zette de studenten aan het denken. ‘De doelstelling van ons project is de bezoekers in debat te brengen over de actuele maar delicate vraag, waarom de islam in Nederland zo weinig op een neutrale wijze ter sprake wordt gebracht,’ zegt masterstudent Marleen Schans. Een gebrek aan kennis over ‘de Ander’, zoals de Palestijns-Amerikaanse literatuurwetenschapper Edward Saïd het noemde, leidt tot misvattingen en onbegrip. En laat dat net zijn wat de studenten met dit project willen tegengaan. ‘Enkel een open en nieuwsgierige houding tegenover de islam’, benadrukt Schans, ‘kan het onbegrip in de samenleving wegwerken’.
De tentoonstelling is tot en met 28 mei te zien in het Allard Pierson Museum.
