Mein Kampf ‘draagt bij aan de inzichten in de grondslagen van het nazisme’
Hitlers boek Mein Kampf verschijnt deze week in een nieuwe Nederlandse vertaling onder de titel Mijn strijd. Vertaler en bezorger Mario Molengraaf werd bijgestaan door een wetenschappelijke adviescommissie waarin ook Frank van Vree (Niod-directeur en UvA-hoogleraar geschiedenis van oorlog, conflict en herinnering) zitting had. Zeven vragen aan historicus Frank van Vree.
Waarom was er een nieuwe vertaling nodig van Mein Kampf?
‘Dat heeft verschillende redenen. Ten eerste is de bestaande Nederlandse editie uit 1939 niet goed en slordig vertaald uit het Duits. Daarnaast is er voldoende jurisprudentie op basis waarvan die vertaling niet mag worden verkocht, en wel op grond van artikel 137d van het Wetboek van Strafrecht dat het oproepen tot racisme en het zaaien van haat verbiedt. Dus anders dan via bibliotheken en archieven – waar het wél verkrijgbaar is – kon niemand in Nederland kennis nemen van het boek, dat al jaren op internet staat. Nu kan iedereen kennis nemen van een goede vertaling.’
Het gaat niet om een rechttoe-rechtaan vertaling, maar om een becommentarieerde vertaling. Waarom?
‘Dat was zowel een wens als een noodzakelijke voorwaarde, niet alleen van de uitgever, maar ook vanuit juridische hoek. Je wilt natuurlijk niet dat zo’n boek wordt uitgegeven en direct in beslag wordt genomen. Het is een kritische, wetenschappelijke editie geworden waarbij de tekst opnieuw is vertaald en bij de hoofdstukken inleidingen zijn geschreven door historicus en Duitslandkenner Willem Melching. Het boek is bovendien voorzien van verklarende en toelichtende voetnoten, zoals dat twee jaar geleden ook is gebeurd bij de nieuwe Duitse vertaling.’
Waarom duurde het twintig jaar voordat de vertaling morgen in de schappen ligt?
‘Er zijn sinds 1995 verschillende pogingen gewaagd, ook omdat toenmalig minister van Justitie Sorgdrager meende dat het uitgeven van een kritische editie mogelijk zou moeten zijn. Maar toch kwam het er niet van omdat er vanuit diverse juridische kringen steeds bezwaren bestonden. Inmiddels is er dus de nieuwe Duitse vertaling, die tot voorbeeld diende van deze Nederlandse vertaling.’
Er zijn veel mythes en leugens uit de oorspronkelijke Duitse versie van het boek ontmaskerd, las ik. Noem eens een paar.
‘In de begeleidende tekst en in de voetnoten wordt duidelijk gemaakt hoe Hitler bepaalde feiten gewoon construeerde of verdraaide en gebruik maakte van fictieve wetenschappelijke theorieën. In de oorspronkelijke versie verwijst hij ook naar de zogenoemde Protocollen van de wijzen van Sion, een fictief verslag van een vergadering van joodse leiders die aan het einde van de negentiende eeuw bij elkaar zouden zijn geweest om de christelijke maatschappij omver te werpen. Aan dat soort ficties wordt in deze nieuwe vertaling een eind gemaakt.’
Het gaat hier om een wetenschappelijke geannoteerde vertaling. Het boek is dus zonder meer bruikbaar op scholen en universiteiten?
‘Absoluut. Het is echt niet alleen maar bedoeld voor historici. Scholieren, studenten, journalisten, iedereen kan er kennis van nemen.’
Boekhandelaren twijfelen hoe ze het boek moeten positioneren in de winkel. Wat raad je hen aan?
‘Ik begrijp de worsteling van sommige boekhandelaren heel goed, maar ik zou het boek gewoon in de etalage leggen. Omgeef het wel met context: andere boeken over de Tweede Wereldoorlog of het nazisme, affiches, posters. Maak vooral heel duidelijk dat het gaat om een kritische editie.’
Is er ondanks alles toch nog iets wat we kunnen opsteken van dit boek?
‘Dat denk ik wel, ja. Als je iets wilt begrijpen van de mentale wereld van het nazisme en over de persoon Hitler dan is dit boek heel interessant. Het draagt zeker bij aan het inzicht in de grondslagen van het nazisme en heeft bovendien ook een zekere actualiteitswaarde: veel extreemrechtse en extreem-nationalistische denkbeelden bestaan nog steeds en hebben de laatste twintig jaar zelfs aan kracht gewonnen. Het anti-elite denken is weer helemaal terug, kijk maar naar de president van Amerika.’
Hitler, A., Mijn strijd, bezorging en vertaling Mario Molengraaf (Prometheus: Amsterdam, 2018), €49,99.
