Drie UvA’ers over hun Afghanistan: ‘Iedereen is in de rouw’
Onophoudelijk zien we beelden van mensen die via het vliegveld van Kabul Afghanistan proberen te verlaten. Afghanen die voor buitenlandse organisaties hebben gewerkt vrezen voor hun leven, en vrouwen worden naar huis gestuurd. Hoe kijken Afghaans-Nederlandse UvA’ers naar de situatie daar? ‘We gaan nu eigenlijk weer tweehonderd jaar terug.’
UvA-student Engelse Literatuur & Cultuur Sudoba Seraj (27) is drie jaar als haar ouders met hun drie jonge kinderen op de vlucht slaan voor de oorlog in Afghanistan. Net als veel Afghaanse families komen ze eerst in Rusland terecht, maar daar zien haar ouders geen toekomst. Sudoba’s vader vertrekt samen met haar broertje en broer als eerste naar Nederland. Ze leggen de reis te voet af, via een smokkelroute. Alles bij elkaar zijn zij drie jaar lang gescheiden van Sudoba en haar moeder. Zij komen later hierheen.
Inmiddels heeft Sudoba een leven opgebouwd in Nederland, maar ze maakt zich zorgen over alle Afghanen die nu weer moeten vluchten. ‘Ik weet hoe moeilijk het is om afscheid te nemen van je familie. Al die stress en onzekerheid die het met zich meebrengt… Ik hoop vooral dat deze Afghanen de psychologische hulp krijgen die de generatie van mijn ouders niet heeft gekregen.’
Vermoord
Sudoba’s opa en oma kwamen om in de oorlog, en verschillende familieleden aan haar vaders kant zijn door de taliban vermoord. Een deel van Sudoba’s familie woont nog in Afghanistan. ‘Voor mijn familie is dit een herbeleving van alles wat er is gebeurd.’ Een van haar ooms was tot vorig jaar in Nederland om asiel aan te vragen, maar na vier jaar procederen is hij weer teruggestuurd.
‘Nederland doet alsof Afghanistan een veilig land is, maar dat is niet zo,’ aldus Sudoba. ‘Mijn tantes gaan vaak het huis niet uit. Een paar jaar geleden was er nog een avondklok voor vrouwen, er zijn bomaanslagen... Het is daar al heel lang niet veilig geweest. De demonstratie “Elke Afghaan een veilig bestaan” die aanstaande zaterdag op de Dam plaatsvindt heeft dan ook als doel dat de Nederlandse regering Afghanistan als onveilig land bestempelt.’
Van haar familie in Kabul hoort Sudoba dat mensen verdwijnen. De taliban patrouilleren op straat en de vrouwen uit haar familie gaan niet naar buiten. ‘Voor de camera zijn de taliban lief, maar daarachter natuurlijk niet.’ Veel specifieker wil ze er niet op ingaan. ‘Afghanistan is een groot land, maar iedereen kent elkaar. Ze komen er snel achter wie bij wie hoort, wie familie is, wie gewerkt heeft voor Amerika, wie zijn of haar broers zijn… Ik wil mijn familie daar niet in gevaar brengen.’
Halflege vliegtuigen
Ook masterstudent mediastudies Nadia Murady (21) heeft nog familie in Kabul. Zelf is ze geboren in Nederland. Haar ouders verlieten Afghanistan in de jaren negentig als politieke vluchtelingen, op de vlucht voor de MoedjahedienDe Moedjahedien waren islamitische strijders die in de jaren tachtig vochten tegen de Sovjettroepen die Afghanistan probeerden te bezetten. Toen de Sovjets vertrokken vochten de Moedjahedien onderling om de macht in het land. Een van die groepen van de Moedjahedien waren de taliban, die uiteindelijk de macht grepen., maar een groot deel van haar familie woont nog in Afghanistan. Familieleden die op het platteland wonen zijn een paar weken geleden naar Kabul gekomen, in de hoop uit handen te blijven van de taliban.
Nadia’s oom werkte voor een Duitse ngo, ‘maar in zo’n noodsituatie is het superlastig om de juiste papieren op orde te krijgen en er zijn zoveel voorwaarden waar je aan moet voldoen… Ik vind dat westerse landen tekort schieten, mensen krijgen veel te weinig hulp. Duizenden mensen willen weg, en dan vertrekken vliegtuigen half leeg.’
Nadia beschrijft hoe de inname van Kabul zorgde voor een gevoel van collectieve rouw. ‘Het voelt alsof een familielid overleden is. Ook wij in Nederland voelen ons machteloos. Iedereen heeft zoveel opgebouwd voor zichzelf, en dat is allemaal in één keer weggenomen.’ Sudoba beaamt die machteloosheid: ‘Mijn ouders zeggen: we gaan nu eigenlijk weer tweehonderd jaar terug.’
Door en door corrupt
Masterstudent filosofie Sujet Shams (29) keek niet zo op van het nieuws. ‘Zolang ik leef heb ik nog nooit goede berichten uit het land gehad, dus ik weet niet beter.’ Over het regime van Ashraf Ghani, de president die een paar weken geleden de macht overdroeg, heerste bovendien ontevredenheid. ‘Tot 2001 waren mijn familieleden vanwege de Taliban naar buurlanden gevlucht. Onder Ghani werd het veiliger. Ze konden weer naar school, mijn oom die muzikant is kon weer muziek maken,’ vertelt Nadia.
‘Maar tegelijkertijd werden er nog altijd bomaanslagen gepleegd op minderheidsgroepen, en had je de drone warfare van Amerika, voornamelijk in de provincies, dus voor de mensen daar is het weer anders.’ Sudoba voegt daaraan toe dat de regering van Ghani heel corrupt was. ‘Al sinds KarzaiHamid Karzai was de eerste president van Afghanistan nadat de taliban werden verdreven door Amerikaanse troepen. Hij regeerde van 2002 tot en met 2014. is de Afghaanse regering door en door corrupt, en hoewel de Amerikanen daarvan wisten, keken ze gewoon toe.’
Sudoba heeft niet het idee dat de Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan veel goeds teweeg heeft gebracht. ‘Het doel wás niet om Afghanistan te helpen, soldaten op te leiden en op de been te zetten, het land te hervormen, geld te investeren. Het zegt natuurlijk veel dat je twintig jaar in een land aanwezig bent om een war on terror te voeren, maar je ondertussen Pakistan en zo via een omweg de taliban financiert. Dan doe je niet datgene wat je zegt te gaan doen.’
Sujet betreurt vooral hoe slecht de buitenlandse interventie georganiseerd was. ‘De opgelegde modernisering ging veel te snel. Van een traditioneel conservatief land dat de taliban ervan hadden gemaakt ging het opeens naar een land met buitenlandse troepen, een democratie, waar het beeld op televisie veranderde en waar vrouwen er van de ene op de andere dag anders bij liepen. Wilde de bevolking dat wel? Je zult toch eerst de steun van de hele bevolking moeten hebben. Daar komt de argwaan jegens buitenlandse troepen nog eens bij. Er zijn zoveel burgerslachtoffers gevallen. Dan kun je je wel zorgen maken om vrouwen en kinderen onder de taliban, maar als er ondertussen allemaal kinderen en vrouwen doodgaan door drones die je zelf dropt...’
Sujet kwam toen ze vier jaar was via Rusland naar Nederland met haar familie. Haar vader was lid van de democratische partij en had gewerkt voor de socialistische overheid. Hij moest vluchten voor de Moedjahedien, die niet gediend waren van Sovjet-sympathisanten. De familieleden die nog in Afghanistan wonen zitten nu thuis omdat zij voor de overheid werkten, bij de douane. Ze zijn niet arm, dus ze kunnen weg als ze dat willen. ‘Die zijn vast ook corrupt, en daardoor rijk,’ grapt ze.
Vertrouwen dat de taliban het beter zullen doen en niet meer dezelfde mensen zijn als twintig jaar geleden, zoals ze zelf claimen, hebben de studenten niet. ‘Je kunt ze niet vertrouwen, en de gebeurtenissen van de vorige keer zijn mensen niet vergeten. Tegelijkertijd willen mensen vooral vrede. Mensen wíllen wel geloven dat de taliban niet hetzelfde zijn,’ zegt Nadia. Ook Sujet benadrukt dat mensen vooral vrede willen, ‘en als de taliban dat beloven, dan ben je misschien wel blij met een groep die vrede belooft en gematigder belooft te zijn, en ervoor pleit om het verschil tussen arm en rijk weg te halen. Het geheugen van de massa is van korte duur.’
Aandacht voor verzet
Sudoba heeft desalniettemin hoop. ‘Ik denk dat we samen, met alle Afghanen maar ook Nederlanders en Europeanen, heel ver kunnen komen. Heel veel mensen hebben zich aangemeld voor de demonstratie, zoveel zijn er nog nooit samen gekomen voor Afghanistan. Dat geeft me veel hoop. Toen ik voor het eerst alleen op reis was heb ik geleerd dat we allemaal hetzelfde zijn. We houden allemaal veel van onze familie, onze cultuur, ons land, en we maken allemaal deel uit van een mooie wereld.’ Sujet hoopt dat er verzet komt, dat de mensen opstaan. ‘Dat zou de mooiste overwinning zijn. De taliban kunnen niet blijven als de mensen dat niet willen.’
.jpg)
Hoewel Sudoba blij is dat er veel aandacht is voor de situatie in Afghanistan, vindt ze de manier waarop het land in beeld komt niet altijd goed. ‘Er wordt zoveel sensatie gezocht. Al die sensatie trekt de aandacht weg van wat er aan de hand is, hoe stressvol, onmenselijk, chaotisch en onveilig de situatie is. Afghanistan is een van de armste landen ter wereld waar vrouwenrechten het slechtst worden gewaarborgd. Dáár moet aandacht aan worden besteed.’
Nadia ergert zich aan het beeld van Afghanen als hulpeloos. ‘Poverty porn heet dat. Het afzetten tegen de meelijwekkende ander, die hulp nodig heeft van Amerika, of van “ons” in Europa. Terwijl Afghanen door alles wat ze hebben meegemaakt heel veerkrachtig zijn. Waarom wordt een vrouwelijke CNN-reporter die volledig gesluierd voor de camera komt geprezen, terwijl even verderop een Afghaanse vrouwelijke journalist in haar gewone kleding voor de camera verschijnt? Er moet aandacht worden besteed aan die mensen die verzet tonen, want die zijn er óók.’
