Nieuw regeerakkoord: basisbeurs, minder streng bsa en extra geld tegen werkdruk
De basisbeurs keert terug, het bindend studieadvies wordt minder streng en er komt in tien jaar ruim vijf miljard bij voor onderzoek. Dat staat in het regeerakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ dat de coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie vandaag heeft gepresenteerd. De plannen op een rij.
Signalen waren al meermaals gegeven, maar nu staat het dan echt zwart op wit: vanaf het collegejaar 2023/2024 krijgen alle studenten weer een basisbeurs en wordt de inkomensafhankelijke aanvullende beurs heringevoerd. Dat doet de coalitie om gelijke behandeling van studenten te bevorderen. Studenten behouden daarnaast hun ov-studentenkaart en kunnen nog steeds lenen tegen de huidige leenvoorwaarden.
En studenten die buiten het leenstelsel vallen? Zij mogen kiezen: ofwel krijgen ze een korting op hun studieschuld, ofwel een studievoucher. Om dat te realiseren trekt de regering 1 miljard extra uit – dat geld komt bovenop het huidige budget voor studievouchers. Uit het rapport blijkt niet om hoeveel korting of voucherwaarde het per student gaat.
Minder werkdruk, meer open science
De nieuwe regering wil, zoals in het coalitieakkoord vermeld staat, ‘investeren in vrij en ongebonden onderzoek en ontwikkeling’. Dit moet gebeuren door een fonds in het leven te roepen waarin de komende tien jaar in totaal 5 miljard wordt geïnvesteerd. Door dat geld moet meer ruimte ontstaan om onder andere werkdruk aan te pakken en vaste contracten te bieden. Ook moet de ‘vaste voet’ – geld dat onderwijsinstellingen sowieso krijgen – worden herzien en verhoogd om de perveste prikkel op hogere instroom weg te halen. De coalitie wil verder een betere balans tussen de eerste geldstroom, bestaande uit gelden die worden overgemaakt vanuit het ministerie, en de tweede geldstroom van onderzoekssubsidies.
Daarnaast zegt de coalitie de vrije en veilige uitwisseling tussen wetenschappers en academische vrijheid te willen waarborgen. Open science en open education moet de norm worden. Tegelijkertijd moeten kaders worden vastgesteld voor wetenschappelijke samenwerking met onvrije landen. Eerder klonk bijvoorbeeld veel kritiek op universiteiten die samenwerkten met wetenschappers die waren verbonden aan het Chinese leger. Eenzelfde kritiek klonk over de UvA-samenwerking met het Chinese Huawei, een bedrijf dat meewerkt aan de etnische profilering van Oeigoeren.
Gelijke kansen
Vorige maand vroeg UvA-bestuursvoorzitter Geert ten Dam de demissionair minister nog om instrumenten om de hoge instroom aan internationale studenten in te dammen. Daarover doet de coalitie nog geen beloften: ‘Als bestaande en nog in te voeren instrumenten onvoldoende blijken te zijn om schokken in de (internationale) studentenaantallen te beheersen, dan kijken we of nieuwe instrumenten nodig zijn,’ aldus een voorzichtige toezegging in het akkoord.
Ook in het kader van gelijke kansen moeten opleidingen die een selectieprocedure hanteren voortaan onderbouwen hoe die selectieprocedures passen bij de opleidingsinhoud. Procedures moeten bijvoorbeeld effectief zijn en gelijke kansen waarborgen. Verder wil de regering dat universiteiten een ‘dekkend en passend’ aanbod garanderen, waarbij elke bachelorstudent een aansluitende masteropleiding op dezelfde instelling kan volgen.
Flexibeler bsa en extra woningen
De coalitie wil het bindend studieadvies (bsa) aanpassen. Studenten die het eerste jaar niet aan de bsa-norm voldoen krijgen in het tweede jaar een herkansing. Bij overduidelijk gebrekkige studievoortgang krijgen instellingen wel de mogelijkheid een negatief advies af te geven na het eerste jaar en studenten te begeleiden naar een betere passende opleiding. Volgens het nieuwe kabinet moet dit bijdragen aan studentenwelzijn.
Dan nog de kamernood. Wegens grootste tekorten aan studentenwoningen voor studenten, maar ook aan huizen voor arbeidsmigranten en daklozen, plant de coalitie jaarlijks 15.000 tijdelijke woningen woningen te bouwen voor deze doelgroepen. Daarbovenop moeten nog 15.000 extra eenheden verschijnen door kantoren tot woningen om te bouwen. De coalitie kijkt ook naar alternatieve woonvormen en coöperatieve projecten die door bewoners zelf worden ontwikkeld. Hoeveel woningen specifiek voor studenten worden gebouwd, staat niet in het coalitieakkoord. Het kamertekort wordt voor de komende jaren landelijk geschat op zo’n 50.000 eenheden, berekende kenniscentrum Kences eerder.
Ama Boahene, voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond: ‘De teleurstelling over de financiële compensatie overheerst’
‘Mijn eerste reactie was: goed nieuws. Goed dat het leenstelsel eindelijk wordt afgeschaft, fijn voor alle studenten om te zien dat het eindelijk na zoveel jaar toch gaat gebeuren. Tegelijkertijd kregen we ook veel reacties van mensen die zich zorgen maken, vooral over de financiële compensatie. Daarvoor wordt een miljard extra uitgetrokken, maar de groep studenten die onder het leenstelsel valt wordt de komende jaren alleen maar groter, en op een schuld van tienduizenden euro’s zal zo’n compensatie weinig zodena an de dijk zetten. Veel studenten zijn daar terecht boos over, de overheid heeft immers de inschattingsfout gemaakt en nu zijn studenten daar de dupe van. Ik vind het wel goed dat er studentenwoningen gebouwd worden, al worden studenten in de plannen wel samengenomen met andere kwetsbare groepen op de woningmarkt. De vraag is hoeveel dat gaat helpen voor studenten op korte termijn.’
 BodHoogleraarFMGFotoJeroenOerlemans.jpg)
Rens Bod, wetenschapper en activist bij actiegroep WoinActie: ‘Een stap in de goede richting’
‘Ik denk dat WOinActie best een aantal punten uit het regeerakkoord mag opeisen. We hebben vier jaar lang die perverse prikkel van hoge instroomcijfers onder de aandacht gebracht, en de moeilijkheid benadrukt van het telkens binnenhalen van fondsen om überhaupt een onderzoek te mogen doen. Die punten staan nu letterlijk in het regeerakkoord. De eerste geldstroom wordt bijvoorbeeld verhoogd. We weten niet met hoeveel, dat is meteen een puntje van kritiek. Maar ik vind dat we best een beetje Victoria! mogen schreeuwen. Wat die 5 miljard voor de komende tien jaar betreft, dat is een beetje een halvetaartenverhaal. Tien jaar is een lange periode, maar als je het per jaar verdeelt gaat het om 500 miljoen, en dat is helaas te weinig. Met de huidige situatie en de studenten is zeker 1,15 miljard nodig, dat is bevestigd door berekeningen van PwC en het ministerie heeft dat ook overgenomen. Dit is een eerste stap in de goede richting, maar ons werk is duidelijk nog niet klaar.’
