Meindert Fennema’s strijd voor de vrijheid van meningsuiting
Emeritus hoogleraar politieke theorie Meindert Fennema is op 12 juni overleden aan de gevolgen van kanker. Zijn communistische verleden had hij al lang van zich afgeschud, maar hij bleef een kleurrijk en recalcitrant wetenschapper die zich in het publieke debat bleef mengen.
Ondank zijn slopende ziekte bleef Fennema zich tot het laatst toe met het publieke debat binnen en buiten de UvA bemoeien. Zo liet hij een paar maanden geleden zijn gedachten nog de vrije loop over de kwestie Laurens Buijs, die in zijn ogen de juiste strijd voert tegen het vermeende gebrek aan academische vrijheid aan de hedendaagse UvA. Het gebrek daaraan deed hem denken aan de tijd waarin hij zelf nog lid was van de Communistische Partij Nederland (CPN), een partij waar de democratie ver te zoeken was, meende Fennema achteraf.
Meindert Fennema werd vlak na de oorlog geboren in Leeuwarden, maar bracht zijn jeugd grotendeels door in Zeist, waar zijn vader hulp-keurmeester was in het slachthuis. Hij schreef er later het boek Het slachthuis over. Na het gymnasium in Utrecht werkte hij enige tijd als piccolo aan boord van een van de cruiseschepen van de Holland-Amerika Lijn. Daarover schreef hij – nog maar een paar jaar geleden - het boek Happy Ship Rotterdam, waarin hij beschreef wat er gebeurt op een schip vol miljonairs.
Hans Daudt
Fennema studeerde aanvankelijk sociologie in Utrecht, waar hij lid was van het studentencorps. Zijn ervaringen als corpsbal tekende hij later op in het boek Goed fout. Herinneringen van een meeloper. Onder invloed van de turbulente tijdgeest van de jaren zestig kwam hij terecht aan de ‘rode’ UvA, waar hij zijn studie voortzette bij de afdeling politicologie en een prominente rol speelde tijdens de affaire rond Hans Daudt, de hoogleraar die door studenten werd afgezet wegens zijn vermeende gebrek aan democratie bij de invulling van het curriculum, dat niet voldeed aan ‘kommunistiese’ criteria. Begin jaren tachtig – nog steeds lid van de CPN – promoveerde hij op hij daarna een proefschrift over internationale elitenetwerken, in het bijzonder financiële netwerken. Als hoogleraar politieke theorie was hij daarna verbonden aan het Institute for Migration and Ethnic Studies van de UvA.
Racisme
Academische vrijheid, democratie en de vrijheid van meningsuiting waren voor Fennema absolute waarden waar – zeker in een academische context - iedereen recht op had, óók mensen met minder sympathieke dan wel racistische opvattingen. Zo nam hij het altijd op voor de racistische politicus Hans Janmaat, want ja, ook die had, net als iedereen, recht op vrijheid van meningsuiting. Fennema beheerde zelfs lange tijd diens archief.
Ook begeleidde hij PVV-er Martin Bosma bij diens promotie, want ‘iedereen heeft het recht om te promoveren’. Hij schreef een tamelijk curieuze - want niet helemaal met de feiten strokende – biografie van Geert Wilders, waar de laatste dan ook niet aan had meegewerkt. De biografie Geert Wilders. Tovenaarsleerling verscheen in 2011 bij uitgeverij Bert Bakker/Prometheus; andere uitgevers wilden er hun vingers niet aan branden. Het waren acties en opvattingen die hem aan de ‘linkse’ UvA niet altijd in dank werden afgenomen, ook al was en bleef hij links, maar ook een criticaster van links, in het bijzonder van de PvdA.
Dorpspolitiek
Na zijn emeritaat vestigde hij zich in de elitaire Kennemerduinen, meer in het bijzonder in de gemeente Bloemendaal, waar hij zich als gemeenteraadslid namens GroenLinks bemoeide met de dorpspolitiek, die in zijn ogen vervuild werd door patjepeeërs van twijfelachtig allooi. Hij schreef er het boek Dorpspolitiek. Waar is het lokale gezag over. Over het boek en de uitlatingen die Fennema daarover deed in de media ontstond een humoristische rechtszaak, die tot zijn eigen genoegen breed werd uitgemeten in de media. Hij was veelgevraagd columnist en publicist, onder meer bij de Volkskrant. De laatste jaren was hij columnist van The Post Online. Recentelijk keerde hij terug naar Amsterdam, waar hij afgelopen maandag op 77-jarige leeftijd overleed.
