Connie Palmen: ‘Ik ben er niet meer trots op dat ik zwart-wit ben, ik werk eraan’
Donderdagavond was schrijfster en UvA-alumna Connie Palmen (67) te gast bij academisch-cultureelcentrum Spui25 in de Aula ter gelegenheid van haar pas verschenen boek Voornamelijk vrouwen. Een avond over waarheid, fictie en het schrijverschap, over #metoo en natuurlijk over La Palmen zelf. ‘Ik ben ironisch over zelfhulpboeken en al die pogingen om van jezelf te houden.’
‘Ja, ik kom er net bovenuit,’ merkt Palmen droogjes op wanneer ze op de kansel van de Aula stapt. Het is donderdagavond 5 oktober en de Aula in de Lutherse Kerk is tot aan de balkons toe gevuld voor de Spui25-lezing. Voorin zit het publiek van de generatie-Palmen, meer naar achter zitten jongere, kunstzinnig uitziende types. Bovenal zijn er voornamelijk vrouwen gekomen, geheel in lijn met de titel van het boek dat afgelopen maand verscheen.
Een van de vragen die het boek stelt, is wat het verschil is tussen het zelf en imago. Ook Palmen heeft een imago, al heeft ze daar naar eigen zeggen niet altijd invloed op. ‘Dat wordt bepaald door m’n lengte, de Limburgse zachte g en de mannen met wie ik was. Dat bepaalt ook mijn imago. Sommigen zullen zeggen: “ik heb zo’n hekel aan die vrouw”. En anderen zullen zeggen: “het is… nou, te doen.”’
Connie Palmen studeerde eind jaren zeventig Nederlands en filosofie aan de UvA. Op haar 35ste werd ze in één klap beroemd met haar debuutroman De wetten, waarin ze haar eigen schrijverssucces voorspelde.
Voornamelijk vrouwen
Het schrijven van het boek Voornamelijk vrouwen was, na een lange literaire pauze, een bewuste keuze van Palmen. ‘Bij mij gebeurt echt nooit iets “gewoon”.’ Na de dood van haar tweede man, D66-politicus Hans van Mierlo wilde Palmen niet meer zo’n liefdesrelatie. ‘Tot dan toe had ik alleen maar mannen in mijn leven. Vriendinnen maken heb ik nooit geleerd. Ik weet niet hoe dat moet.’ En dus schreef Palmen een boek over vrouwen, een voorstudie, om zich er ‘theoretisch in te verdiepen’.
Het nieuwe boek is een verzameling persoonlijke essays van beroemde schrijvers – elf vrouwen en één man – van wie Palmen op intieme wijze onderzoekt welke eigenschappen ze nodig hadden om schrijver te worden en een publiek bestaan te leiden. Een aanpak die doet denken aan haar debuutroman De wetten. In beide boeken gaan de persoonlijke reflecties van Palmen over de personages in het boek uiteindelijk over haarzelf.
Oude hoerenpetticoats
Met doorrookte stem begint Palmen aan haar lezing, die ze naar eigen zeggen de nacht ervoor schreef. Ze spreekt over de Amerikaanse schrijver Sylvia Plath, een van de personages uit het boek, die op een sleutelmoment in haar leven haar kleren – de zogenoemde ‘oude hoerenpetticoats’ – vanaf een flatgebouw in Manhattan een voor een op straat gooit. Het is een metafoor voor de manier waarop Palmen in het boek een deel van haarzelf wegdoet: de gehoorzame, jonge vrouw die haar schrijversziel verloochent om in de smaak te vallen bij anderen.
Het zijn zware onderwerpen, maar dat is beter dan lichte onderwerpen, volgens Palmen. ‘Het komt voor mij eigenlijk neer op de schoonheid van de zwaarte. Om schrijver Milan Kundera te citeren, het is de ondragelijke lichtheid van het bestaan, niet de zwaarte. Een licht bestaan is niets, dat is een veertje. Maar een zwaar bestaan is echt te gek.’
Weggegooid geld
Tegelijkertijd is ze ook geestig, wanneer ze een ideële SIRE-reclame over eenzaamheid uitbeeldt. Wanneer ze haar lezing onderbreekt met: ‘ik zoek ondertussen zo stiekem mogelijk naar een glas water.’ En wanneer ze afgeeft over amateurtherapeuten en zelfhulpboeken. ‘Ik ben ironisch over zelfhulpboeken en al die pogingen om van jezelf te houden. Daar is liefde niet voor bestemd. Bovendien is het echt weggegooid geld. Het gaat je niet lukken en als het je wel lukt ben je echt onuitstaanbaar.’
Om dan weer heel serieus de grens tussen feiten en fictie te verkennen. ‘Ik zou niet schrijven als ik niet dagelijks iets anders had gezegd wat ik eigenlijk vond, of vind. Als ik niet eindeloos mijn eigen en andermans oneigenheid had verduurd.’ Uiteindelijk concludeert Palmen: ‘Wanneer je de onwaarachtigheid van jezelf en anderen niet verdraagt, dan verdraag je de fictie niet. En als je de fictie niet verdraagt, dan verdraag je het leven niet.’
Morrelen aan ficties
Zonder dat je het doorhebt, creëert iedereen de hele dag door ficties, schrijft de hele dag door aan z’n eigen biografie. Die ficties bepalen je persoonlijkheid, aldus Palmen. Na de lezing vraagt schrijver Basje Boer Palmen een voorbeeld te geven van die ‘kleine ficties’. Het kleinste voorbeeld wat er in Palmen opkomt is de MeToo-beweging.
Palmen: ‘Het meest choquerend gebeurt bij vrouwen zelf. Ik heb dit ook allemaal laten gebeuren. Ik heb heel lang geleefd met het beeld dat je als vrouw maar moest verdragen dat een man aan je zat. Voor mij betekent MeToo dat je aan een fictie gaat morrelen over wat je als vrouw verdroeg. Gedachtes zoals “zo gaat dat nu eenmaal” en “het is ook mijn schuld dat ik half of helemaal verkracht ben”. Die verhalen kunnen we wel degelijk herzien.’
En met welke schrijver uit de bundel Palmen zich het meest identificeert? Met ironie: ‘Misschien identificeer ik me niet zo snel met iemand, ik ben zo blij met mezelf.’ Na een korte stilte komt Palmen weer uit bij Sylvia Plath, een vrouw van ‘alles of niets’, zoals haar moeder haar omschreef. Palmen: ‘Ik heb in de gaten gekregen dat ik ook zo iemand ben. Maar ik ben er niet meer trots op dat ik eigenlijk een heel zwart-wit-kijkend iemand ben, ik werk eraan.’
Connie Palmen, Voornamelijk vrouwen (Prometheus, 2023), ISBN: 9789044653977 Prijs: € 21,-
