Erop vertrouwen dat de ander geen soa heeft? ‘Het testgedrag is niet veranderd’
Uit onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland blijkt dat jongeren meer seks hebben zonder condoom omdat ze elkaar vertrouwen. Studentenhuisarts Fleur Clarijs zet daar vraagtekens bij. Tegelijkertijd merkt ze dat veel jonge vrouwen huiverig zijn voor andere anticonceptie als de pil, vanwege de bijwerkingen van hormonen.
‘Er wordt veel onveilig gevreeën,’ merkt Fleur Clarijs. Ze werkt als huisarts bij Huisartsenspraktijk UvA en krijgt daar veel studenten van de UvA en HvA op spreekuur. In die gesprekken hoort ze dat een condoom bij seks steeds vaker achterwege blijft. Cijfers uit een recent onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland, uitgevoerd onder tienduizend jongeren tussen de 13 en 25 jaar, bevestigen dat beeld.
Zo’n 40 procent van de jongens zonder vaste relatie gebruikt geen condoom, blijkt uit de bevindingen. Twaalf jaar geleden was dit nog slechts een kwart. Verrassend genoeg neemt het aantal seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) onder jongeren echter niet toe, constateren de onderzoekers.
Gonorroe is in opmars
Opmerkelijk, vindt ook Clarijs. In haar praktijk ziet ze juist een toename van het aantal studenten met soa-klachten. Vooral gonorroe is in opmars, merkt ze op. Ook het RIVM waarschuwde daar afgelopen najaar al voor. ‘Het aantal soa-consulten bij de Centra Seksuele Gezondheid was hoger in de eerste helft van 2023 dan een jaar eerder,’ schreef het Rijkinstituut destijds in een persbericht. ‘Hierbij valt op dat het aantal mensen met gonorroe nog steeds verder stijgt.’
Dat correspondeert niet met de bevindingen uit het onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland. Belangrijk verschil is evenwel dat beide onderzoeken gebruikmaken van een andere onderzoekspopulatie, vult Clarijs aan. Waar Rutgers en Soa Aids Nederland tienduizend jongeren een vragenlijst hebben laten afnemen, baseert het RIVM zich op gegevens van consulten bij de GGD.
Meer ‘seksmaatjes’
Als reden voor het stabiel blijven van het aantal soa’s noemen Rutgers en Soa Aids Nederland veranderende constructies onder jongeren. Concreter: meer ‘seksmaatjes’ ofwel friends with benefits en minder one-night-stands. Bij die eerste vorm is er ‘meer vertrouwen’ onderling, denken de onderzoekers. ‘We vertrouwen elkaar’ is tenslotte een veelgenoemde reden om geen condoom te gebruiken, constateren ze.
Clarijs vraagt zich af waar dat vertrouwen precies op gestoeld is. ‘Je zou denken dat het vergrote vertrouwen dan samen zou gaan met meer soa-testen. Maar uit het onderzoek komt dat niet naar voren.’ Kortom, ‘het is een beetje de vraag hoe goed je dan van vertrouwen kan zijn.’ Als er minder wordt getest, maar ook minder een condoom wordt gebruikt, dan lijkt het me juist eerder zo dat soa’s zich sneller zullen verspreiden, aldus Clarijs.
Last van de pil
Ook het gebruik van andere voorbehoedsmiddelen is tanende, zien de onderzoekers van Rutgers en Soa Aids Nederland. Neem het pilgebruik onder meisjes die ervaring hebben met seks. Dat nam volgens het onderzoek met 30 procent af: van 76 naar 46 procent. ‘Dat gesprek heb ik heel vaak met jonge vrouwen in de praktijk,’ reageert Clarijs direct.
Duidelijk is: ‘Meisjes willen liever een voorbehoedsmiddel zonder hormonen.’ Of desnoods met één hormoon, zoals bij een hormoonspiraal. In de hoop dat dat minder bijwerkingen geeft, met name op psychologisch vlak. Denk bijvoorbeeld aan stemmingswisselingen. ‘Het is echt een zoektocht voor veel vrouwen om een anticonceptie te vinden die bij ze past en waar ze geen last van hebben,’ zegt Clarijs. Het is bovendien niet gratis. ‘Ook dat weegt mee in de keuze.’
Terloops merkt ze tot slot dat jongeren een stuk opener zijn in de verschillende vormen die hun relaties kunnen aannemen. Een hetero monogame relatie is zeker niet de norm. ‘Daarbij wisselt het in hoe er met voorbehoedsmiddelen wordt omgegaan.’
