Bij de Bijzondere Collecties is een bijzondere koperplaat te zien van een Amsterdamse stadsplattegrond uit 1660. De ets toont Amsterdam op het hoogtepunt van de Gouden Eeuw.
De ets is afkomstig uit de nalatenschap van de Amsterdamse Stadsdrukkerij. Die startte haar werkzaamheden in 1735 als stadscourantendrukkerij, later werden de werkzaamheden uitgebreid. Eeuwenlang verzorgde de drukkerij het officiële drukwerk van Amsterdam tot het bedrijf in 2002 werd geprivatiseerd en verder ging onder de naam SDA Print+Media.
De drukkerij was lange tijd gevestigd in een pand aan de voormalige Stadstimmertuin. Bij de verhuizing in 2011 werden tal van archiefstukken gevonden, die overgedragen werden aan het Stadsarchief Amsterdam. Eén kast in de kelder van het gebouw bleef echter lange tijd gesloten omdat de sleutel zoek was. In de kast bleek een schat aan historische drukkersmaterialen te zitten met onder meer 34 koperplaten van zeventiende-eeuwse gravures, series van oude houtblokken, clichés met stadswapens en biljetletters. Ook de stadsplattegrond behoorde daartoe.
De koperplaat werd gegraveerd door de bekende zeventiende-eeuwse kaartuitgever Nicolaes Visscher. De gravure toont de stad op het hoogtepunt van de Gouden Eeuw, met een oningevulde strook voor de beoogde stadsuitbreiding aan de oostkant. ‘Het is prachtig om de originele koperplaat te zien waarop de ambitie van Amsterdam zo duidelijk tot uiting komt in het doortrekken van de grachten,’ zegt Garrelt Verhoeven, hoofdconservator van de Bijzondere Collecties van de UvA. ‘Er zijn maar heel weinig koperplaten uit de zeventiende eeuw bewaard; ze werden meestal hergebruikt totdat ze helemaal versleten waren en werden dan versmolten. Koper was een dure grondstof, ook toen al.’
Op de kaart is de nieuwe stadsuitleg bewust wit gelaten zodat men die met de hand kon invullen met de verschillende ontwerpen voor de stadsuitbreiding. De precieze invulling van het gebied stond op dat moment nog ter discussie. In januari 1662 besloot de Amsterdamse vroedschap het ontwerp van stadsarchitect Daniël Stalpaert voor de stadsuitleg te gaan uitvoeren. Dit ontwerp verscheen al snel in druk en daarmee werd ‘de witte kaart’ van de stadsuitleg van Nicolaes Visscher overbodig.
Koperplaat en stadsplattegrond zijn tot half januari te zien in de hal van de Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129. Reproducties zijn te koop in de webwinkel van de bijzondere collecties: www.bijzonderecollecties.uva.nl/webwinkel
De ets is afkomstig uit de nalatenschap van de Amsterdamse Stadsdrukkerij. Die startte haar werkzaamheden in 1735 als stadscourantendrukkerij, later werden de werkzaamheden uitgebreid. Eeuwenlang verzorgde de drukkerij het officiële drukwerk van Amsterdam tot het bedrijf in 2002 werd geprivatiseerd en verder ging onder de naam SDA Print+Media.
De drukkerij was lange tijd gevestigd in een pand aan de voormalige Stadstimmertuin. Bij de verhuizing in 2011 werden tal van archiefstukken gevonden, die overgedragen werden aan het Stadsarchief Amsterdam. Eén kast in de kelder van het gebouw bleef echter lange tijd gesloten omdat de sleutel zoek was. In de kast bleek een schat aan historische drukkersmaterialen te zitten met onder meer 34 koperplaten van zeventiende-eeuwse gravures, series van oude houtblokken, clichés met stadswapens en biljetletters. Ook de stadsplattegrond behoorde daartoe.
De koperplaat werd gegraveerd door de bekende zeventiende-eeuwse kaartuitgever Nicolaes Visscher. De gravure toont de stad op het hoogtepunt van de Gouden Eeuw, met een oningevulde strook voor de beoogde stadsuitbreiding aan de oostkant. ‘Het is prachtig om de originele koperplaat te zien waarop de ambitie van Amsterdam zo duidelijk tot uiting komt in het doortrekken van de grachten,’ zegt Garrelt Verhoeven, hoofdconservator van de Bijzondere Collecties van de UvA. ‘Er zijn maar heel weinig koperplaten uit de zeventiende eeuw bewaard; ze werden meestal hergebruikt totdat ze helemaal versleten waren en werden dan versmolten. Koper was een dure grondstof, ook toen al.’
Op de kaart is de nieuwe stadsuitleg bewust wit gelaten zodat men die met de hand kon invullen met de verschillende ontwerpen voor de stadsuitbreiding. De precieze invulling van het gebied stond op dat moment nog ter discussie. In januari 1662 besloot de Amsterdamse vroedschap het ontwerp van stadsarchitect Daniël Stalpaert voor de stadsuitleg te gaan uitvoeren. Dit ontwerp verscheen al snel in druk en daarmee werd ‘de witte kaart’ van de stadsuitleg van Nicolaes Visscher overbodig.
Koperplaat en stadsplattegrond zijn tot half januari te zien in de hal van de Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129. Reproducties zijn te koop in de webwinkel van de bijzondere collecties: www.bijzonderecollecties.uva.nl/webwinkel
