'We worden te veel blootgesteld aan het Nederlands'
Malheur in Friesland: het Fries verwatert steeds meer. De taal lijkt volgens bijzonder hoogleraar Fries aan de UvA Arjen Versloot steeds meer op het Nederlands. Hij publiceerde een artikel over het onderwerp samen met collega Eric Hoekstra, dialectoloog bij KNAW-instituut Fryske Akademy. Vier vragen aan Arjen Versloot.
Ik dacht dat het Fries al lang op zijn retour was.
‘Nog lang niet helemaal. Ongeveer een derde van de Friezen gebruikt als eerste taal het Standaardnederlands, ongeveer de helft gebruikt het Fries en een zesde bedient zich van een of ander Fries streekdialect. Maar iedereen spreekt ook goed Nederlands. Overigens is die verhouding wel heel erg veranderd ten opzichte van vijftig jaar geleden. Toen sprak twee derde van de Friezen Fries en waren er ook Friezen die maar matig Nederlands spraken. Volledig eentalige Friezen bestaan overigens al twee eeuwen niet meer.’
Hoe moeten we dit nieuws duiden? Steeds meer import of steeds meer migranten die het Fries niet machtig zijn?
‘Nee, zo moet je dat niet zien. Naast verschuivingen in de bevolkingssamenstelling speelt zich vooral een verschuiving af in het hoofd van de mensen. Vijfenveertig procent van de Friese kinderen spreekt thuis Fries. Maar zij worden dermate blootgesteld aan het Nederlands, dat er Nederlandse taalconstructies en zinswendingen in hun taalgebruik ontstaan. Een voorbeeld is de zin: “Wy moatte mar gean begjinne mei de training”. Dat is “verfriest” Nederlands voor: “We moeten maar gaan beginnen met de training.” Maar het is eigenlijk niet goed. Het echt goede Fries zou zijn: “Wy sille mar hast begjinne mei de training.” Maar dat hoor je steeds minder.’
Hoe lossen we dit op?
‘Je kunt twee dingen doen: of je moet alert zijn en dit soort impulsen onderdrukken. Dan moet je er dus gewoon je best voor doen. Óf je moet mensen meer blootstellen aan het Fries. Er is nu bijvoorbeeld twee tot drie uur Friestalige televisie per dag, maar dat zou je kunnen verhogen. Ik heb daar als wetenschapper niet een mening over, maar als iemand die gesteld is op het Fries zie ik het als een mogelijkheid.’
Vreest u op den duur de verdwijning van het Fries?
‘Niet zolang er mensen zijn die het Fries willen spreken. Verder loop je met elke minderheidstaal altijd het risico dat die verdwijnt. Aan de andere kant: de Friese taal heeft binnen, maar ook buiten Friesland status en prestige omdat het als een aparte taal gezien wordt. Dialecten worden toch vaak – onterecht – beschouwd als slecht Nederlands. Dat is met het Fries niet het geval.’
Zie hier voor het abstract van het onderzoek en hier voor het artikel dat Arjen Versloot en Eric Hoekstra schreven op kennislink.nl. Dit artikel is gebaseerd op onderzoek waarvan Esther Hanssen eerste auteur is.
