En weer zit de talenstudent in het verdomhoekje
De kleine talenstudies zijn – opnieuw – de kop van jut, schrijft universitair docent Thom Westveer. En dat is onterecht. ‘Zonder taal geen kennisoverdracht, geen uitwisseling van ideeën, geen samenwerking, geen toekomst... Taal is kapitaal.’
Dat de aangekondigde bezuinigingen verstrekkende gevolgen zullen hebben voor het hoger onderwijs behoeft geen introductie. Dat er soms bezuinigd moet worden is niet altijd te vermijden, maar de manier waarop dat nu gebeurt is desastreus voor onze samenleving en zal zorgen voor nog grotere ongelijkheid. Nochtans beloofde Geert Wilders na zijn grote verkiezingswinst een ‘premier voor alle Nederlanders’ te willen zijn en toen eenmaal besloten was dat hijzelf geen premier zou worden, werd eenzelfde boodschap uitgedragen door de uiteindelijke regering onder leiding van Dick Schoof. Maar ook nu weer komt daar weinig van terecht, want de koers van de regering lijkt vooral gericht op de oudere generaties, terwijl de toekomst van de jongere generaties door alle plannen op het spel wordt gezet.
Hoewel dat natuurlijk voor iedereen die onder die ‘jongere generaties’ valt geldt, lijken weer de talenstudenten extra hard getroffen te worden. Immers, door de aangekondigde bezuinigingen moet er efficiënter gewerkt worden en verschijnen woorden als ‘doelmatig’ en ‘rendabel’ weer op het toneel. En die kleine talenstudies kunnen daar natuurlijk per definitie niet aan voldoen, zo is de gedachte. Opheffen dus maar, of in het beste geval samenvoegen in een heerlijk vage brede studie – die vroeger waarschijnlijk een klinkende maar nietszeggende Engelse naam zou hebben gekregen, maar dat is nu natuurlijk een minder goed idee. Het eerste is aan de Universiteit Utrecht aan de orde, terwijl het tweede scenario aan de Universiteit Leiden lijkt te gaan plaatsvinden (terwijl daar een vergelijkbaar plan enkele jaren geleden nog afgeblazen werd, omdat er geen interesse voor zo’n opleiding zou zijn – is dat intussen veranderd dan?). Wat staat ons aan de UvA te wachten? Voorlopig weten we het nog niet. Maar bij de moderne vreemde talenopleidingen lijken de vooruitzichten niet bepaald rooskleurig, gezien de berichten van elders.
De gevolgen van opheffing dan wel samenvoeging onder een breed label? Ten eerste zorgt dat voor nog minder kans om de lerarentekorten aan te pakken. We zien nu al dat op sommige scholen gaten vallen in de roosters, wat ook niet bevorderlijk is voor het niveau van de leerlingen. En de kans groeit dat bijvoorbeeld Frans of Duits als schoolvak helemaal geschrapt gaan worden, als er geen leraren meer te vinden zijn. Er wordt wel geroepen dat er via meerdere brede wegen toegang tot de lerarenopleiding zal worden geboden, maar zonder disciplinaire talenstudies, zoals Franse of Duitse taal en cultuur, wordt het pad naar het leraarschap wel heel omslachtig voor diegenen die die ambitie hebben. En bovendien, hebben die leraren dan nog wel voldoende bagage op alle gebied (inzicht in de taal, kennis van cultuur) om goed en inspirerend onderwijs te geven? En aan de andere kant lijkt het centreren van talenstudies aan een specifieke universiteit misschien een goed idee, maar dat levert zeker niet meer studenten, eerder nog minder, omdat studenten niet altijd kunnen of willen reizen voor hun studie en op kamers gaan vanwege de grote kamertekorten vaak ook geen optie is. Of krijgen deze studenten voorrang?
Ten tweede leidt minder kennis van andere talen en culturen tot een verdere verharding van de samenleving. Immers, talen zijn onlosmakelijk verbonden met het feit dat wij als mensen sociale wezens zijn. Zonder taal geen communicatie en dus geen samenleving. Juist een brede kennis van een andere taal en cultuur – nog afgezien van het communicatie-aspect – zorgt ervoor dat je veel beter inzicht hebt in hoe andere mensen denken en voelen, en je je dus ook veel beter kunt inleven in anderen. Met andere woorden: minder polarisatie, iets dat goed van pas zou komen in de huidige tijden.
Maar het meest wrange is misschien nog wel dat weer de talenstudenten in het verdomhoekje komen. Hoe vaak hebben ze al niet hun keuze om een talenstudie te doen moeten verdedigen en moeten antwoorden op de vraag: Wat kun je daar later mee doen? (Het antwoord: Heel veel, en zeker niet alleen het onderwijs ingaan, juist die vele mogelijkheden maken het lastig om een eenduidig antwoord te geven.) En dan natuurlijk de obligate vervolgvraag: Hoeveel ga je daar mee verdienen? Want dat lijkt tegenwoordig in de maatschappij het centrale thema, terwijl onderzoek – gelukkig – laat zien dat er ook nog studenten zijn die hun studie kiezen op basis van hun passie, wat mijns inziens de beste reden is om voor een specifieke studie te gaan en die ook succesvol af te ronden.
Die negatieve houding tegenover talen begint al op de middelbare school. Want hoe lang wordt het profiel Cultuur & Maatschappij al niet weggezet als een pretpakket? Dat was in mijn tijd zo, maar ook daarvoor en het is nu nog steeds het geval. En terwijl er voor de bètavakken telkens maar weer publiciteitscampagnes worden opgetuigd, blijft het voor de talen bij mooie woorden. Dat er überhaupt nog leerlingen zijn die voor het profiel Cultuur & Maatschappij op de middelbare school, of zelfs voor een talenstudie durven te kiezen (wat verre van een pretpakket is, want het leren van een taal houdt nooit op)!
Ook nu weer worden de (potentiële) talenstudenten extra hard geraakt door de aangekondigde bezuinigingen en de veranderingen die daar een gevolg van zullen zijn. Weer is de boodschap: je doet er niet toe, dus je studie kan wel opgeheven worden. Terwijl het tegendeel waar is: met alle uitdagingen die voor ons liggen hebben we goed onderwijs nodig, en wat ligt er aan de basis daarvan? Juist ja, taal! Immers, zonder taal geen kennisoverdracht, geen uitwisseling van ideeën, geen samenwerking, geen toekomst... Taal is kapitaal.
Dus, beste talenstudent: wees trots op jezelf en zet door! Beste potentiële talenstudent: ga ervoor, luister niet naar al die mensen die het tegendeel beweren en kies voor die talenstudie, je bent van harte welkom! We hebben jullie harder dan ooit nodig. Strijd met ons mee om de universitaire disciplinaire talenstudies te behouden. Lang leve de talenstudenten!
Thom Westveer is universitair docent Franse taalkunde aan de UvA.
