Jonge onderzoekers worden buitensporig hard geraakt door de bezuinigingen
Het is klip en klaar dat de grote bezuinigingen op het hoger onderwijs zeer schadelijke gevolgen zullen hebben voor onderwijs en de wetenschap. Wat echter minder onder de aandacht komt, is dat getalenteerde en vaak jonge onderzoekers hierdoor buitensporig hard worden geraakt. Velen van hen worden nu al ontmoedigd om aan Nederlandse universiteiten aan de slag te gaan en te blijven, betoogt universitair docent Hannes Cools.
Investeringen in onderwijs zijn niet snel zichtbaar, het duurt jaren, zo niet decennia voor je er de vruchten van plukt. Wie investeert in wetenschap en onderwijs, legt de basis voor een sterke kenniseconomie op de lange termijn, iets wat de vorige minister van OCW en wetenschapper Robbert Dijkgraaf (D66) maar al te goed begreep. Hij heeft fors geïnvesteerd in bijvoorbeeld de strategische sectorplannen voor onderzoek, meer vaste aanstellingen voor wetenschappers maar ook de starters-en stimuleringsbeurzen. Door die investeringen werd Nederland een gidsland.
Minister Eppo Bruins (NSC) heeft Dijkgraafs investeringen nu grotendeels teruggeschroefd waardoor de rust en stabiliteit aan universiteiten is omgeslagen in onrust en paniek. Vooral de groep van beloftevolle en vaak jonge onderzoekers op tijdelijke contracten voelen de gevolgen van de besparingen voor al zeker twee redenen. Ten eerste worden de starters-en stimuleringsbeurzen afgekort. Deze beurzen zijn cruciaal voor excellente en vaak jonge onderzoekers omdat ze in het begin van hun carrière een onderzoekslijn moeten uitbouwen.
Vaste aanstellingen
Ten tweede zijn vaste aanstellingen voor deze onderzoekers veel schaarser geworden. Onderzoekers met tijdelijke contracten aan verschillende universiteiten in Nederland hebben al te horen gekregen dat hun aanstelling ofwel wordt uitgesteld ofwel helemaal niet wordt doorgevoerd. Deze profielen staan doorgaans al onder enorme druk omdat ze soms compititieve beurzen moet werven, kwalitatief onderwijs moeten aanbieden en daarnaast kwalitatief onderwijs moeten aanbieden. Het is maar een kwestie van tijd tot we deze excellente wetenschappers zullen verliezen aan buitenlandse universiteiten.
Bezuinigingen als brandversneller
In tegenstelling tot investeringen, zie je bij bezuinigingen veel sneller de effecten omdat ze als een soort brandversneller werken. Als je internationalisering fors gaat terugschroeven, een langstudeerboete gaat invoeren en vooral beloftevolle onderzoekers confronteert met besparingen, dan zal Nederland zijn status als gidsland snel verliezen. De bezuinigingen zijn daarom niet te verantwoorden en niet te rechtvaardigen, ze gaan in tegen alle logica dat een sterke kenniseconomie op de lange termijn loont.
Internationals
Daarnaast is het ook een grote misvatting dat internationale onderzoekers op vaak tijdelijke contracten worden aangewezen als de oorzaak van de problemen in het hoger onderwijs terwijl deze groep net onze universiteiten versterken door kwalitatief onderzoek en onderwijs met zich mee te brengen. We hebben hen nodig om studenten kwalitatief op te leiden om een problemen in een alsmaar complexere wereld op te lossen.
Vertrouwen
We vragen niet om astronomische investeringen. We vragen om iets veel fundamentelers: om tijd en om het vertrouwen dat ons werk ertoe doet. Die tijd en dat vertrouwen gun je ons niet door onnodig hard op de rem te gaan en de werkdruk verder te verhogen. Daarom de vraag: wil Nederland een land zijn dat zijn docenten en onderzoekers waardeert en ondersteunt, juist omdat zij met hun kennis en onderzoek het land sterker maken? Of kiezen we voor een weg waar kennis en wetenschap vooral worden gezien als kostenposten, waar we zonder bezwaar op kunnen bezuinigen? Dit land heeft nood aan een langetermijnvisie en geen kortzichtige bezuinigingen die het onderwijs en de wetenschap verder uithollen.
Hannes Cools is universitair docent AI, media & democratie aan de UvA.
