Het adolescente brein maakt tot het vierentwintigste levensjaar significante ontwikkelingen door. Het was een van de conclusies die onderzoeker Dick Swaab trok in zijn boek Wij zijn ons brein, en het uitgangspunt van de BètaBreak maandelijkse discussieplatform van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. Naast Swaab was gisteren Danny Mekić (25, rechten), ondernemer en adviseur op het gebied van jongeren en media, te gast. De vragen die ter discussie stonden: in hoeverre zijn wij als adolescenten eigenlijk bijzonder, is het goed dat hier beleid op wordt gemaakt en tot welke grens kan dit worden doorgetrokken?
Nog niet rijp
Swaab bracht de discussie op gang met een spoedcursus hersenontwikkeling. ‘De puberteit is natuurlijk een vreselijke periode, voor jezelf en je ouders, maar de oogkleppen die je die paar jaar opzet zijn nodig om je van je omgeving los te maken. Daarna vindt nog een lange rijping plaats van de frontale cortex, waardoor je de gevolgen van je acties beter gaat inzien en morele kaders worden gevormd.’
Danny Mekić, die recentelijk meewerkte aan het VPRO-programma De BV IK, gaf direct toe niets van de hersenen te weten. Over de vraag of beleid moet worden aangepast op deze nieuwe bevindingen over het adolescentenbrein kon de media- en jongeren expert wel meepraten. Hij sprak zijn zorg uit dat jongeren door de komst van het internet steeds minder goed informatie kunnen selecteren en ‘databankstruiners’ worden.
Tegelijkertijd moeten scholieren de afgelopen jaren steeds jonger grote keuzes maken over hun toekomst, bijvoorbeeld bij het kiezen van een profiel. ‘Het studiehuis is mislukt om deze reden,’ viel Swaab hem bij. ‘Die scholieren zijn daar nog niet rijp genoeg voor, daarom worden die keuzes op emotionele basis gemaakt. Het zou een stuk goedkoper zijn als je mensen hun pensioen geeft tussen hun zestiende en hun zesentwintigste. Dan is reizen leuker en goedkoper, en daarna kun je een baan kiezen en je doodwerken.’
Strafrecht
De discussie kreeg meer inhoud toen de veranderingen binnen het strafrecht voor jongeren ter sprake kwamen. Swaab: ‘Ik was blij verrast dat er veranderingen kwamen. Wij pleitten er al jaren voor de grens van het volwassenenstrafrecht van 18 naar 24 te verplaatsen. Maar de invulling is helemaal verkeerd, helemaal in het straatje van deze regering. Jongeren moeten leren leven met een totaal veranderend brein. Als je die gevangenisstraf geeft, onderbreek je niet alleen hun opleiding, maar krijgen ze die van beroepscriminelen; daar hebben ze de rest van hun leven nog plezier van.’
Mekić wees erop dat jongeren volgens statistieken steeds vroeger de fout ingaan, waarbij een veel hoger risico van recidive bestaat. ‘We moeten op zoek naar een manier om jongeren op harde wijze duidelijk te maken dat ze een andere weg moeten kiezen.’ Volgens Swaab is nog niets bekend over de vraag waarom jongeren opnieuw de fout in gaan. De roep om hardere handhaving door politie en justitie deed hij af als ‘dat geschreeuw uit Den Haag’. ‘De afschrikwekkende factor van straffen bestaan niet, daar is veel onderzoek naar gedaan. Jongeren reageren sowieso beter op beloning dan op straf. Maar elke regering komt met nieuwe straffen, en er wordt nooit gekeken naar het effect dat elke nieuwe straf heeft op recidive. De evidence-based traditie bestaat simpelweg niet bij justitie.' Ook in Mekić’ stelling dat jongeren in ieder geval sneller gestraft moet worden dan nu gebeurt, ging Swaab niet mee. ‘Je moet meteen duidelijk maken dat ze fout zitten, maar zonder schade toe te brengen aan hun ontwikkeling’.
Geen debat
Hoewel het nauwelijks tot een debat kwam, vonden de beide sprekers in de goedbezochte BètaBreak wel een platform voor hun ideeën over de samenleving. Mekić pleitte voor een betere begeleiding vanuit het onderwijs. Daar vallen nu nog te veel jongeren ‘buiten het systeem’, vond Mekić. Zijn eigen verleden – hij maakte zijn middelbare school niet af – diende daarbij als voorbeeld.
‘Als je het menselijk brein bekijkt, is het eigenlijk verbazend dat maar tien procent van de mensen iets mist in die ontwikkeling, en een stoornis oploopt of niet optimaal functioneert,' zei Swaab. ‘Daar is prima mee om te gaan, maar de huidige regering sluit sociale werkplaatsen omdat mensen “nu maar eens gewoon aan het werk moeten”, en kinderen met een “rugzakje” worden wegbezuinigd. Op korte termijn levert dat geld op, op lange termijn gaat het de samenleving heel veel kosten.’ Met een ironische glimlach voegde hij toe: ‘Jullie moeten echt anders gaan stemmen’.
Nog niet rijp
Swaab bracht de discussie op gang met een spoedcursus hersenontwikkeling. ‘De puberteit is natuurlijk een vreselijke periode, voor jezelf en je ouders, maar de oogkleppen die je die paar jaar opzet zijn nodig om je van je omgeving los te maken. Daarna vindt nog een lange rijping plaats van de frontale cortex, waardoor je de gevolgen van je acties beter gaat inzien en morele kaders worden gevormd.’
Danny Mekić, die recentelijk meewerkte aan het VPRO-programma De BV IK, gaf direct toe niets van de hersenen te weten. Over de vraag of beleid moet worden aangepast op deze nieuwe bevindingen over het adolescentenbrein kon de media- en jongeren expert wel meepraten. Hij sprak zijn zorg uit dat jongeren door de komst van het internet steeds minder goed informatie kunnen selecteren en ‘databankstruiners’ worden.
Tegelijkertijd moeten scholieren de afgelopen jaren steeds jonger grote keuzes maken over hun toekomst, bijvoorbeeld bij het kiezen van een profiel. ‘Het studiehuis is mislukt om deze reden,’ viel Swaab hem bij. ‘Die scholieren zijn daar nog niet rijp genoeg voor, daarom worden die keuzes op emotionele basis gemaakt. Het zou een stuk goedkoper zijn als je mensen hun pensioen geeft tussen hun zestiende en hun zesentwintigste. Dan is reizen leuker en goedkoper, en daarna kun je een baan kiezen en je doodwerken.’
Strafrecht
De discussie kreeg meer inhoud toen de veranderingen binnen het strafrecht voor jongeren ter sprake kwamen. Swaab: ‘Ik was blij verrast dat er veranderingen kwamen. Wij pleitten er al jaren voor de grens van het volwassenenstrafrecht van 18 naar 24 te verplaatsen. Maar de invulling is helemaal verkeerd, helemaal in het straatje van deze regering. Jongeren moeten leren leven met een totaal veranderend brein. Als je die gevangenisstraf geeft, onderbreek je niet alleen hun opleiding, maar krijgen ze die van beroepscriminelen; daar hebben ze de rest van hun leven nog plezier van.’
Mekić wees erop dat jongeren volgens statistieken steeds vroeger de fout ingaan, waarbij een veel hoger risico van recidive bestaat. ‘We moeten op zoek naar een manier om jongeren op harde wijze duidelijk te maken dat ze een andere weg moeten kiezen.’ Volgens Swaab is nog niets bekend over de vraag waarom jongeren opnieuw de fout in gaan. De roep om hardere handhaving door politie en justitie deed hij af als ‘dat geschreeuw uit Den Haag’. ‘De afschrikwekkende factor van straffen bestaan niet, daar is veel onderzoek naar gedaan. Jongeren reageren sowieso beter op beloning dan op straf. Maar elke regering komt met nieuwe straffen, en er wordt nooit gekeken naar het effect dat elke nieuwe straf heeft op recidive. De evidence-based traditie bestaat simpelweg niet bij justitie.' Ook in Mekić’ stelling dat jongeren in ieder geval sneller gestraft moet worden dan nu gebeurt, ging Swaab niet mee. ‘Je moet meteen duidelijk maken dat ze fout zitten, maar zonder schade toe te brengen aan hun ontwikkeling’.
Geen debat
Hoewel het nauwelijks tot een debat kwam, vonden de beide sprekers in de goedbezochte BètaBreak wel een platform voor hun ideeën over de samenleving. Mekić pleitte voor een betere begeleiding vanuit het onderwijs. Daar vallen nu nog te veel jongeren ‘buiten het systeem’, vond Mekić. Zijn eigen verleden – hij maakte zijn middelbare school niet af – diende daarbij als voorbeeld.
‘Als je het menselijk brein bekijkt, is het eigenlijk verbazend dat maar tien procent van de mensen iets mist in die ontwikkeling, en een stoornis oploopt of niet optimaal functioneert,' zei Swaab. ‘Daar is prima mee om te gaan, maar de huidige regering sluit sociale werkplaatsen omdat mensen “nu maar eens gewoon aan het werk moeten”, en kinderen met een “rugzakje” worden wegbezuinigd. Op korte termijn levert dat geld op, op lange termijn gaat het de samenleving heel veel kosten.’ Met een ironische glimlach voegde hij toe: ‘Jullie moeten echt anders gaan stemmen’.
