..jpg)
Veertien jaar na dato weten UvA-wetenschappers het zeker: baby’s hebben maatgevoel
Maatgevoel is inderdaad aangeboren, blijkt uit UvA-onderzoek dat vandaag in het vakblad Cognition verschijnt. Het recente onderzoek bij 27 slapende baby’s ruimt de laatste twijfels uit de weg en bewijst dat pasgeborenen inderdaad het ritme in muziek herkennen. ‘Muziek heeft dus óók een biologische basis, dat ergens in ons evolutionaire verleden een voordeel heeft opgeleverd.’
..jpg)
Baby’s hebben maatgevoel. Dat bleek in het grootste pasgeboren babylab in Hongarije, waar 27 pasgeboren baby’s verschillende drumritmes kregen te horen via een koptelefoon. Plakkertjes op het hoofd van de baby’s lieten de UvA-onderzoekers meekijken naar de hersengolven. Onderzoeksleider was UvA-hoogleraar muziekcognitie Henkjan Honing, die een vergelijkbare studie al eerder uitvoerde.
Dat zit zo. In 2009 deed Honing al een vergelijkbaar onderzoek bij 14 slapende baby’s in hetzelfde babylab in Hongarije. Baby’s van nog geen twee dagen oud luisterden naar drumritmes, waarin er af en toe een beat werd weggelaten. De baby’s leken die beat te ‘verwachten’ omdat op het moment van de missende beat, de hersenen een piek vertoonden: een teken dat hun verwachting geschonden was. Dat onderzoek ging de wereld over, maar er was ook kritiek: de baby’s zouden de missende beat verwachten omdat ze de opeenvolging aan geluiden in de drumritmes onthouden ongeacht de regelmaat (statistisch leren), en niet omdat de baby’s de beat verwachten.
Nerveus
‘Ik werd steeds nerveuzer,’ vertelt Henkjan Honing. ‘Al ons werk na de studie in 2009 is gebaseerd op de interpretatie dat pasgeborenen de beat in muziek kunnen herkennen.’ Omdat een replicatieonderzoek van de studie uitbleef, besloot Honing in 2015, samen met Nederlandse en Hongaarse collega’s, de onzekerheid over de babystudie zelf uit de weg te ruimen en de studie over te doen met een andere methode en twee keer zoveel baby’s.
Dit keer lieten de onderzoekers de baby’s twee versies horen van een drumritme. In de eerste versie was de timing isochroon: dat wil zeggen dat de afstand tussen de geluiden steeds hetzelfde was. Dit maakt het mogelijk dat je een puls of beat hoort in het ritme. In de andere versie werd precies hetzelfde drumpatroon gepresenteerd, maar met een willekeurige timing (ge-jittered). Hierdoor was in deze versie geen beatperceptie mogelijk, maar kon wel de opeenvolging van de geluiden geleerd worden. Dit maakte het de onderzoekers mogelijk om een onderscheid te maken tussen beat-perceptie en statistisch leren. Honing: ‘De resultaten tonen aan dat beat-perceptie echt een apart mechanisme is, dat niet hetzelfde is als statistisch leren. Door hetzelfde principe aan te tonen met een andere methode is het bewijs nog sterker. Dit haalt de laatste twijfels weg.’
Maatdoof
Dat pasgeboren baby’s al muzikaal zijn is goed nieuws voor onderzoekers geïnteresseerd in de mogelijke oorsprong van muziek en muzikaliteit. ‘Maatgevoel is een van de cruciale elementen die ons muzikale dieren maakt. Het is onze missie om te laten zien dat muziek niet alleen een cultureel verschijnsel is maar óók een biologische basis heeft. Dat het ergens in ons evolutionaire verleden een voordeel heeft opgeleverd.’
Het babyonderzoek is het sluitstuk van een groter onderzoeksproject waarin ook volwassenen, musici, niet-musici en apen werden getest op maatgevoel. Honing: ‘Daaruit blijkt dat maatgevoel niet uniek menselijk is, maar zich geleidelijk binnen de primaten heeft geëvolueerd.’ Een theorie die Honing uitvoerig beschrijft in zijn boek Aap slaat maat. ‘Sommige aapsoorten herkennen de regelmaat namelijk wel, terwijl makaken de maat niét oppikken.’
Vooralsnog zijn de onderzoekers geen mensen tegengekomen wiens hersenen de maat niet oppikken. ‘Maatdoofheid is een heel zeldzaam verschijnsel, we hebben ongeveer zes personen gevonden wereldwijd die het verschil tussen een mars of een wals niet kunnen herkennen. Maar zelfs bij hen pikken de hersenen de beat op. De auditieve schors lijkt net zo te functioneren als bij andere mensen, alleen maatdove individuen lijken geen bewuste toegang te hebben tot deze informatie.’
Vóór de geboorte
Wat ongeboren baby’s leren is in dit onderzoek niet meegenomen. Honing: ‘Ook die periode heeft vast een invloed op de muzikaliteit van baby’s want we weten dat de laatste drie maanden van de zwangerschap het gehoor al klaar is om melodieën te onthouden. Onze claim is dan ook dat muzikaliteit al aanwezig is vóór de geboorte, nog voorafgaand aan het leren van een taal. Dat muziek dus niet alleen ouder is dan taal maar ook vroeger actief in de mens, dat vind ik zelf een fascinerend idee.’
