Zowel de journalistiek als het onderwijs moeten meer aandacht besteden aan de macht van beeldvorming. Dat betoogde hoofdredacteur van nrc.next Rob Wijnberg vanmiddag in de Aula van de Universiteit van Amsterdam. Wijnberg hield daar de Kohnstammlezing, die jaarlijks wordt georganiseerd door het Samenwerkingsverband Onderwijs en Opvoeding Amsterdam. Thema van dit jaar was het belang van aandacht voor mediawijsheid in het onderwijs.
Beeldvorming
Wijnberg begon zijn lezing met een aantal voorbeelden van de manier waarop beeldvorming onze herinnering aan nieuwsfeiten heeft beïnvloed. Op zijn vraag wie zich in de zaal nog herinnerde dat Jan-Peter Balkenende in een verkiezingsdebat Wouter Bos ooit voor draaier uitmaakt, gingen vrijwel alle handen de lucht in. Na de vervolgvraag waar die beschuldiging destijds op gebaseerd was, bleven de handen angstvallig bij de grond.
Tekenend voor de macht van beeldvorming, aldus Wijnberg. Niet de werkelijkheid doet er meer toe in de politiek, maar de manier waarop die werkelijkheid kan worden 'gespind'. ‘Vrijwel elke grote instelling heeft tegenwoordig een reusachtige communicatieafdeling. Belangrijk dan het product zelf is tegenwoordig “het beeld van” het product.’
Journalistiek
Ook de journalistiek heeft met deze ontwikkeling te kampen, betoogde Wijnberg. ‘Het oude adagium van hoor en wederhoor volstaat in deze tijden niet meer. De journalistiek waait zo veel te makkelijk met beide kanten mee.’ Een antwoord hierop ziet Wijnberg in een betere mediajournalistiek. De mediapagina’s in de kranten laten volgens hem op dit moment veel te wensen over. ‘Verder dan reclame voor een nieuw programma en leuke feitjes over tv-presentatoren gaan ze vaak niet. Waarom worden voor collega-media niet dezelfde criteria van kritiek aangehouden als voor andere onderwerpen?’
De media-industrie moet volgens Wijnberg juist in diezelfde media als machtsstructuur ontrafeld worden. ‘Dat doe je door constant de vraag te stellen hoe geframed en gespind wordt en welke invloed dat heeft. Alleen op die manier kun je beeldvorming overstijgen.’
Onderwijs
Aan het eind van zijn lezing kwam Wijnberg terug op zijn eigenlijke thema: mediawijsheid in het onderwijs. Hij zette daarbij twee benaderingen van onderwijs tegen elkaar af. Enerzijds de conservatieve methode, waarbij socialisering van het kind en waarheidsvinding centraal staan. Anderzijds is er volgens hem de progressieve methode, waarin individualisering en het eigen kritische vermogen het hoogste doel zijn.
Als ideaal stelde Wijnberg een tussenweg voor, waarin mediawijsheid centraal staat en waarbij aandacht wordt geschonken aan hoe het kind zelf beïnvloed wordt door verschillende meningen. Tegelijkertijd moet bij het kind echter ook een inherente burgerzin gecreëerd worden. ‘Mediawijsheid spoort aan tot een constante onderzoekshouding van de samenleving. Op die manier worden kinderen constant uitgedaagd om het zelf te willen begrijpen.’ Het stimuleren van een actieve en geïnteresseerde houding zijn daarmee Wijnbergs onderwijsideaal. ‘Als een leraar dat sentiment kan aanwakkeren, dan heeft hij wat mij betreft zijn taak meer dan volbracht!’
Lees ook het interview met Rob Wijnberg in Folia Magazine.
Beeldvorming
Wijnberg begon zijn lezing met een aantal voorbeelden van de manier waarop beeldvorming onze herinnering aan nieuwsfeiten heeft beïnvloed. Op zijn vraag wie zich in de zaal nog herinnerde dat Jan-Peter Balkenende in een verkiezingsdebat Wouter Bos ooit voor draaier uitmaakt, gingen vrijwel alle handen de lucht in. Na de vervolgvraag waar die beschuldiging destijds op gebaseerd was, bleven de handen angstvallig bij de grond.
Tekenend voor de macht van beeldvorming, aldus Wijnberg. Niet de werkelijkheid doet er meer toe in de politiek, maar de manier waarop die werkelijkheid kan worden 'gespind'. ‘Vrijwel elke grote instelling heeft tegenwoordig een reusachtige communicatieafdeling. Belangrijk dan het product zelf is tegenwoordig “het beeld van” het product.’
Journalistiek
Ook de journalistiek heeft met deze ontwikkeling te kampen, betoogde Wijnberg. ‘Het oude adagium van hoor en wederhoor volstaat in deze tijden niet meer. De journalistiek waait zo veel te makkelijk met beide kanten mee.’ Een antwoord hierop ziet Wijnberg in een betere mediajournalistiek. De mediapagina’s in de kranten laten volgens hem op dit moment veel te wensen over. ‘Verder dan reclame voor een nieuw programma en leuke feitjes over tv-presentatoren gaan ze vaak niet. Waarom worden voor collega-media niet dezelfde criteria van kritiek aangehouden als voor andere onderwerpen?’
De media-industrie moet volgens Wijnberg juist in diezelfde media als machtsstructuur ontrafeld worden. ‘Dat doe je door constant de vraag te stellen hoe geframed en gespind wordt en welke invloed dat heeft. Alleen op die manier kun je beeldvorming overstijgen.’
Onderwijs
Aan het eind van zijn lezing kwam Wijnberg terug op zijn eigenlijke thema: mediawijsheid in het onderwijs. Hij zette daarbij twee benaderingen van onderwijs tegen elkaar af. Enerzijds de conservatieve methode, waarbij socialisering van het kind en waarheidsvinding centraal staan. Anderzijds is er volgens hem de progressieve methode, waarin individualisering en het eigen kritische vermogen het hoogste doel zijn.
Als ideaal stelde Wijnberg een tussenweg voor, waarin mediawijsheid centraal staat en waarbij aandacht wordt geschonken aan hoe het kind zelf beïnvloed wordt door verschillende meningen. Tegelijkertijd moet bij het kind echter ook een inherente burgerzin gecreëerd worden. ‘Mediawijsheid spoort aan tot een constante onderzoekshouding van de samenleving. Op die manier worden kinderen constant uitgedaagd om het zelf te willen begrijpen.’ Het stimuleren van een actieve en geïnteresseerde houding zijn daarmee Wijnbergs onderwijsideaal. ‘Als een leraar dat sentiment kan aanwakkeren, dan heeft hij wat mij betreft zijn taak meer dan volbracht!’
Lees ook het interview met Rob Wijnberg in Folia Magazine.
