Het dominante beeld van de islamitische sluier in de media - een symbool voor onderdrukking - is te simpel. Dat stelt kunsthistoricus Anik Fournier, die deze week op dit onderwerp promoveerde.
Fournier onderzocht de betekenis van de sluier voor collectieve denkbeelden, met name in landen waar geen islamitische meerderheid bestaat, zoals Nederland. Ze keek hiervoor naar de manier waarop het beeld van de sluier gehanteerd wordt in mediacultuur en kunst. Zo ontdekte ze een alternatieve betekenis voor de sluier, die de stereotypen als onderdrukkend, vreemd, bedreigend en verhullend overstijgt.
U gebruikt het begrip 'stedelijke sluier'. Waar komt dat vandaan?
'Dat is een begrip dat ik heb verzonnen om onderscheid te maken tussen het dominante beeld van de sluier in de media en de realiteit in de hedendaagse maatschappij. In de media staat de hoofddoek symbool voor onderdrukking, voor iets vreemds dat niet past binnen "onze" waarden, iets dat als een virus onze cultuur binnendringt. Maar dat is veel te simpel. Met de "stedelijke sluier" formuleer ik een begrip dat meer facetten van de sluier belicht. De sluier kan ook worden gezien als iets dat verbindt, als een uiting van identiteit van de draagster en als een feministisch symbool. Iets dat dynamisch en veelzijdig is, zoals de stad, vandaar de term stedelijke sluier.'
Hoe kan de hoofddoek feministisch zijn?
'De hoofddoek wordt door veel vrouwen gezien als een instrument om hun persoonlijk ideaal te vervolmaken. In dat opzicht is het dragen van de hoofddoek een uiting van het naleven van een ideaal, dus een teken van kracht en eigengereidheid.'
U hebt veel beelden van de hoofddoek uit de kunst en de media geanalyseerd, hoe hebt u die beelden uitgekozen?
'Het zijn allemaal beelden die me irriteren of verwonderen. Ik heb bijvoorbeeld de cover van een Canadees feministisch tijdschrift geanalyseerd. Daarop staat een vrouw à la Marilyn Monroe met blote benen op naaldhakken op een windrooster. Ze draagt alleen een niqab. Daarbij staat de tekst "Feminisme heeft nog een lange weg te gaan". Dat irriteert me omdat onderdrukking van vrouwen meteen weer aan de sluier wordt gekoppeld, terwijl er niet eens niqabs zijn in Canada.'
Wat gaat u doen met uw bevindingen?
'Ik denk niet dat ik als wetenschapper verder ga met dit onderwerp, maar ik werk ook als curator en zou wel een tentoonstelling over de stedelijke sluier willen inrichten om dat genuanceerde beeld van de stedelijke sluier beter vorm te geven.'
De foto boven dit artikel is gemaakt door Suzanne Rensink. Styling: Simone de Koning, visagie: Maaike Beijer, model: Eljada.
Fournier onderzocht de betekenis van de sluier voor collectieve denkbeelden, met name in landen waar geen islamitische meerderheid bestaat, zoals Nederland. Ze keek hiervoor naar de manier waarop het beeld van de sluier gehanteerd wordt in mediacultuur en kunst. Zo ontdekte ze een alternatieve betekenis voor de sluier, die de stereotypen als onderdrukkend, vreemd, bedreigend en verhullend overstijgt.
U gebruikt het begrip 'stedelijke sluier'. Waar komt dat vandaan?
'Dat is een begrip dat ik heb verzonnen om onderscheid te maken tussen het dominante beeld van de sluier in de media en de realiteit in de hedendaagse maatschappij. In de media staat de hoofddoek symbool voor onderdrukking, voor iets vreemds dat niet past binnen "onze" waarden, iets dat als een virus onze cultuur binnendringt. Maar dat is veel te simpel. Met de "stedelijke sluier" formuleer ik een begrip dat meer facetten van de sluier belicht. De sluier kan ook worden gezien als iets dat verbindt, als een uiting van identiteit van de draagster en als een feministisch symbool. Iets dat dynamisch en veelzijdig is, zoals de stad, vandaar de term stedelijke sluier.'
Hoe kan de hoofddoek feministisch zijn?
'De hoofddoek wordt door veel vrouwen gezien als een instrument om hun persoonlijk ideaal te vervolmaken. In dat opzicht is het dragen van de hoofddoek een uiting van het naleven van een ideaal, dus een teken van kracht en eigengereidheid.'
U hebt veel beelden van de hoofddoek uit de kunst en de media geanalyseerd, hoe hebt u die beelden uitgekozen?
'Het zijn allemaal beelden die me irriteren of verwonderen. Ik heb bijvoorbeeld de cover van een Canadees feministisch tijdschrift geanalyseerd. Daarop staat een vrouw à la Marilyn Monroe met blote benen op naaldhakken op een windrooster. Ze draagt alleen een niqab. Daarbij staat de tekst "Feminisme heeft nog een lange weg te gaan". Dat irriteert me omdat onderdrukking van vrouwen meteen weer aan de sluier wordt gekoppeld, terwijl er niet eens niqabs zijn in Canada.'
Wat gaat u doen met uw bevindingen?
'Ik denk niet dat ik als wetenschapper verder ga met dit onderwerp, maar ik werk ook als curator en zou wel een tentoonstelling over de stedelijke sluier willen inrichten om dat genuanceerde beeld van de stedelijke sluier beter vorm te geven.'
De foto boven dit artikel is gemaakt door Suzanne Rensink. Styling: Simone de Koning, visagie: Maaike Beijer, model: Eljada.
