In zijn strijd tegen de Spanjaarden maakte Willem van Oranje gebruik van een uitgekiende mediastrategie. Met brieven, liederen, publieke rituelen en geruchten werd het publiek continu op de hoogte gehouden van de laatste gebeurtenissen. Historica Femke Deen promoveert woensdag op dit onderwerp.
Wat moet ik me precies voorstellen bij een mediastrategie, ruim vier eeuwen geleden?
‘Zowel de opstandelingen als de katholieke autoriteiten maakten op grote schaal gebruik van verschillende media om een groot publiek te betrekken bij alles wat er gebeurde. Dat gebeurde op een manier die veel vernuftiger en slimmer is dan de meeste mensen nu misschien vermoeden. Zelf vind ik dat de brieven die Willem van Oranje stuurde naar steden die nog onder Spaans bewind vielen heel goed laten zien wat een begenadigd propagandist hij was. Die waren gericht aan alle bewoners en verspreiden zich heel snel. Ze werden op de kerk de deur van de Nieuwe Kerk gehangen bijvoorbeeld, en er werden kopieën verspreid. Zo’n brief weerklonk door de hele stad.’
Wat stond er in die brieven?
‘In de brieven die Willem van Oranje naar Amsterdam stuurde, stond bijvoorbeeld wat voor wreedheden de Spanjaarden de Amsterdamse bevolking uiteindelijk aan zouden doen als de stad niet zou kiezen voor de opstandelingen. Hij schreef over eerdere plunderingen en moordpartijen van de Spanjaarden en benadrukte hun onbetrouwbaarheid. Hij speelde heel slim in op de onvrede die er heerste over het katholieke stadsbestuur. Hij paste zijn strategie dus aan op de lokale sentimenten en angsten van de stadsbewoners.’
Werden er, naast die brieven, nog meer media ingezet?
‘Ja zeker. Geuzenliederen bijvoorbeeld, waarin de daden van de opstandelingen werden verheerlijkt en de Spanjaarden werden neergehaald. Ons volkslied, het Wilhelmus, is zo’n geuzenlied. Het goede aan deze liedjes was dat de inhoud flexibel was en ze een persoonlijke betrokkenheid vereisten: daardoor waren ze een effectief propaganda-instrument. Maar ook publieke rituelen zoals processies en het verspreiden van geruchten droegen bij aan de propaganda. Het publiek werd dus bijna continu blootgesteld aan politieke argumenten, en was daardoor goed geïnformeerd.’
Wat moet ik me precies voorstellen bij een mediastrategie, ruim vier eeuwen geleden?
‘Zowel de opstandelingen als de katholieke autoriteiten maakten op grote schaal gebruik van verschillende media om een groot publiek te betrekken bij alles wat er gebeurde. Dat gebeurde op een manier die veel vernuftiger en slimmer is dan de meeste mensen nu misschien vermoeden. Zelf vind ik dat de brieven die Willem van Oranje stuurde naar steden die nog onder Spaans bewind vielen heel goed laten zien wat een begenadigd propagandist hij was. Die waren gericht aan alle bewoners en verspreiden zich heel snel. Ze werden op de kerk de deur van de Nieuwe Kerk gehangen bijvoorbeeld, en er werden kopieën verspreid. Zo’n brief weerklonk door de hele stad.’
Wat stond er in die brieven?
‘In de brieven die Willem van Oranje naar Amsterdam stuurde, stond bijvoorbeeld wat voor wreedheden de Spanjaarden de Amsterdamse bevolking uiteindelijk aan zouden doen als de stad niet zou kiezen voor de opstandelingen. Hij schreef over eerdere plunderingen en moordpartijen van de Spanjaarden en benadrukte hun onbetrouwbaarheid. Hij speelde heel slim in op de onvrede die er heerste over het katholieke stadsbestuur. Hij paste zijn strategie dus aan op de lokale sentimenten en angsten van de stadsbewoners.’
Werden er, naast die brieven, nog meer media ingezet?
‘Ja zeker. Geuzenliederen bijvoorbeeld, waarin de daden van de opstandelingen werden verheerlijkt en de Spanjaarden werden neergehaald. Ons volkslied, het Wilhelmus, is zo’n geuzenlied. Het goede aan deze liedjes was dat de inhoud flexibel was en ze een persoonlijke betrokkenheid vereisten: daardoor waren ze een effectief propaganda-instrument. Maar ook publieke rituelen zoals processies en het verspreiden van geruchten droegen bij aan de propaganda. Het publiek werd dus bijna continu blootgesteld aan politieke argumenten, en was daardoor goed geïnformeerd.’
