De samenleving is ingrijpend veranderd en de politiek heeft geen visie hoe hier goed mee kan worden omgegaan. Dat zei hoogleraar rechten van de mens en voormalig minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin op woensdag 5 oktober.
Hirsch Ballin sprak op uitnodiging van de Free Minders, een groep studenten van De Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen (FMG) die debatten en lezingen organiseert op het snijvlak van recht, politiek en samenleving. In een half gevulde zaal ging Hirsch Ballin in op de vraag die hem was voorgelegd: of wij terug kunnen naar een coherente samenleving? ‘Coherentie kun je alleen bereiken in termen van meer of minder. Het is daarom eenrichtingsverkeer dus terug gaan naar iets, dat kan niet. Punt. Zijn er nog vragen?’
Enkelvoudige identiteit
Gelach in de zaal. Het is niet de enige keer dat Hirsch Ballin geestig uit de hoek komt. In de lezing van een uur neemt de oud-minister de aanwezigen mee terug in de tijd. Via de verzuiling waarin de verschillende zuilen vaak in de illusie van coherentie (een combinatie van solidariteit, maatschappelijke betrokkenheid, respect voor anderen) leefden, passeert Hirsch Balling de econoom Amartya Sen. Sen reduceert veel leed in de wereld naar het categoriseren van mensen naar een enkelvoudige identiteit. Dat idee is het uitgangspunt van zijn verhaal.
‘De samenleving is veranderd en dat zijn niet alleen veranderingen waar mensen het over hebben, zoals migratie of de economische crisis. Katholieken en protestanten zijn al lang niet meer op dezelfde manier te definiëren als vroeger, noch moslims die hier al jaren zijn. Ook is onze samenleving verstedelijkt en de schaduwzijde daarvan onderkennen we niet altijd. Het is daarom noodzaak om die verandering realistisch te bekijken en de stereotypering niet tot norm te verheffen.’
Henk en Ingrid
Als voorbeeld noemt de hoogleraar Henk en Ingrid, het uit clichés opgetrokken beeld van een stereotype Nederlands stel. ‘Dat moeten we niet normaal vinden. Het enige dat we wel normaal moeten vinden is het betrachten van enige vorm van respect, ongeacht wie er voor je staat.’
Het is volgens Hirsch Ballin aan de overheid de angsten en onzekerheden van mensen over zorg of werk te kunnen opvangen in gebieden waar verschillende groepen mensen dicht op elkaar leven en waar de cohesie onvoldoende blijkt. En dat, meent Hirsch Ballin, vindt Nederland steeds moeilijker.
Ideologie
‘De politieke hoofdstromingen die nog steeds zijn ingebed in Nederland hadden vroeger een ideologie die boven nationaal was in een tijd dat de Europese Unie nog in de kinderschoenen stond.’ De socialisten streefden naar een internationale arbeidersklasse en zingen nog steeds de internazionale, de liberalen stellen de vrijheid van ieder individu centraal en de katholieken verwezen altijd naar een wereldkerk.
Die overstijgende visies zijn volgens Hirsch Ballin verdwenen met de komst van campagnepolitiek waarbij partijen zich afzetten tegen een politieke tegenstander waardoor complexe onderwerpen gereduceerd worden tot voor of tegen. ‘Nuances, varianten die doordacht zijn, zijn reeds daarom in deze manier van politiek bedrijven afkeurenswaardig,’ aldus de hoogleraar.
Visie
Als voorbeeld noemt Hirsch Ballin de discussie over het ontslagrecht in 2007. ‘De commissie Bakker kwam met een zeer genuanceerd rapport over de kwestie. Op de dag van verschijning hielden journalisten een microfoon onder de neus van parlementariërs met de vraag om een directe mening. Zo’n rapport kun je niet in een paar uur doorgrond hebben, maar politici geven wel direct hun mening. Dan gebeurt er dus niets.’
‘Het ontbreken van visie in de politiek heeft lang kunnen worden toegedekt doordat er altijd economische groei was in Nederland. De discussie ging over waar we in Nederland de winst aan zouden uitgeven. Nu die groei weg is, is dat niet meer de lijn waarlangs kan worden toegedekt dat er een visie ontbreekt om antwoord te kunnen geven op angsten en onzekerheden in de Nederlandse samenleving.’
Hirsch Ballin sprak op uitnodiging van de Free Minders, een groep studenten van De Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen (FMG) die debatten en lezingen organiseert op het snijvlak van recht, politiek en samenleving. In een half gevulde zaal ging Hirsch Ballin in op de vraag die hem was voorgelegd: of wij terug kunnen naar een coherente samenleving? ‘Coherentie kun je alleen bereiken in termen van meer of minder. Het is daarom eenrichtingsverkeer dus terug gaan naar iets, dat kan niet. Punt. Zijn er nog vragen?’
Enkelvoudige identiteit
Gelach in de zaal. Het is niet de enige keer dat Hirsch Ballin geestig uit de hoek komt. In de lezing van een uur neemt de oud-minister de aanwezigen mee terug in de tijd. Via de verzuiling waarin de verschillende zuilen vaak in de illusie van coherentie (een combinatie van solidariteit, maatschappelijke betrokkenheid, respect voor anderen) leefden, passeert Hirsch Balling de econoom Amartya Sen. Sen reduceert veel leed in de wereld naar het categoriseren van mensen naar een enkelvoudige identiteit. Dat idee is het uitgangspunt van zijn verhaal.
‘De samenleving is veranderd en dat zijn niet alleen veranderingen waar mensen het over hebben, zoals migratie of de economische crisis. Katholieken en protestanten zijn al lang niet meer op dezelfde manier te definiëren als vroeger, noch moslims die hier al jaren zijn. Ook is onze samenleving verstedelijkt en de schaduwzijde daarvan onderkennen we niet altijd. Het is daarom noodzaak om die verandering realistisch te bekijken en de stereotypering niet tot norm te verheffen.’
Henk en Ingrid
Als voorbeeld noemt de hoogleraar Henk en Ingrid, het uit clichés opgetrokken beeld van een stereotype Nederlands stel. ‘Dat moeten we niet normaal vinden. Het enige dat we wel normaal moeten vinden is het betrachten van enige vorm van respect, ongeacht wie er voor je staat.’
Het is volgens Hirsch Ballin aan de overheid de angsten en onzekerheden van mensen over zorg of werk te kunnen opvangen in gebieden waar verschillende groepen mensen dicht op elkaar leven en waar de cohesie onvoldoende blijkt. En dat, meent Hirsch Ballin, vindt Nederland steeds moeilijker.
Ideologie
‘De politieke hoofdstromingen die nog steeds zijn ingebed in Nederland hadden vroeger een ideologie die boven nationaal was in een tijd dat de Europese Unie nog in de kinderschoenen stond.’ De socialisten streefden naar een internationale arbeidersklasse en zingen nog steeds de internazionale, de liberalen stellen de vrijheid van ieder individu centraal en de katholieken verwezen altijd naar een wereldkerk.
Die overstijgende visies zijn volgens Hirsch Ballin verdwenen met de komst van campagnepolitiek waarbij partijen zich afzetten tegen een politieke tegenstander waardoor complexe onderwerpen gereduceerd worden tot voor of tegen. ‘Nuances, varianten die doordacht zijn, zijn reeds daarom in deze manier van politiek bedrijven afkeurenswaardig,’ aldus de hoogleraar.
Visie
Als voorbeeld noemt Hirsch Ballin de discussie over het ontslagrecht in 2007. ‘De commissie Bakker kwam met een zeer genuanceerd rapport over de kwestie. Op de dag van verschijning hielden journalisten een microfoon onder de neus van parlementariërs met de vraag om een directe mening. Zo’n rapport kun je niet in een paar uur doorgrond hebben, maar politici geven wel direct hun mening. Dan gebeurt er dus niets.’
‘Het ontbreken van visie in de politiek heeft lang kunnen worden toegedekt doordat er altijd economische groei was in Nederland. De discussie ging over waar we in Nederland de winst aan zouden uitgeven. Nu die groei weg is, is dat niet meer de lijn waarlangs kan worden toegedekt dat er een visie ontbreekt om antwoord te kunnen geven op angsten en onzekerheden in de Nederlandse samenleving.’
