Wat schrijven de geschiedenisschoolboeken over Duitsland en de Duitse geschiedenis? Is Duitsland hét foute land dat twee wereldoorlogen begon of zijn schoolboeken genuanceerder? Die vraag stelde student Duitslandstudies Simone Timmermans zich voor haar masterscriptie Buurland in beeld. Het beeld van de Duitse geschiedenis in Nederlandse schoolboeken geschiedenis voor de tweede fase (1997-2007), waarop ze afstudeerde aan het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA).
In 1993 bleek uit het onderzoek Bekend en onbemind van het Instituut Clingendael dat Nederlandse jongeren op dat moment een negatief beeld hadden van Duitsland. Een deel van de beeldvorming bleek terug te voeren op het eenzijdige beeld dat jongeren kregen voorgeschoteld in schoolboeken Duits en Duitse geschiedenis. Er is sindsdien nog niet veel veranderd, constateerde Timmermans. ‘De tekstboeken van marktleidende methodes als Sfinx, MeMo en Sprekend verleden heb ik over de periode 1997-2007 onderzocht op het beeld dat zij van Duitsland in de twintigste eeuw geven. Uit het onderzoek bleek dat het beeld van Duitsland niet positiever is geworden,’ schrijft Timmermans op duitslandweb.nl.
Lenin en Hitler
Nog steeds ligt de nadruk op het nationaalsocialistische Duitsland, waarbij de Weimar Republiek (1918-1933) als opmaat hiertoe wordt gezien, meent Timmermans. ‘Dit blijkt bijvoorbeeld uit hoofdstuktitels als “Lenin en Hitler: de route naar de macht”. Uitspraken als “Er waren in Duitsland te weinig democraten voor een democratie” maken het voor leerlingen niet eenvoudig om een positief beeld van Duitsland te krijgen. De democratisering van na de Tweede Wereldoorlog wordt aanzienlijk positiever beoordeeld.’
Uit de nazitijd werd volgens Timmermans lering getrokken, waardoor een stevig gewortelde democratie ontstond met voldoende kansen om de eenwording succesvol te maken. ‘Maar opvallend is dat deze eenwording nauwelijks aan bod komt in de schoolboeken.’ Ze voegt er wel aan toe dat beeldvorming ‘van zo veel meer’ afhankelijk is dan alleen de lesmethode. ‘Een belangrijke rol is weggelegd voor de docent. Het is daarom goed als docenten stilstaan bij het beeld dat een methode schetst en dit waar nodig nuanceren en verdiepen.’
Ondanks het eenzijdige beeld dat Duitse schoolboeken presenteren is het beeld dat jongeren hebben van Duitsland niet per se negatief, bleek onlangs uit een ander onderzoek van het DIA. Uit een onderzoek onder Nederlandse scholieren bleek dat 71 procent van de respondenten ‘niets’ met Duitsland had, maar er bleek geen sprake van een negatief imago. ‘Eerder is er sprake van een doorgeschoten normalisatie’, was de conclusie van het onderzoek.
In 1993 bleek uit het onderzoek Bekend en onbemind van het Instituut Clingendael dat Nederlandse jongeren op dat moment een negatief beeld hadden van Duitsland. Een deel van de beeldvorming bleek terug te voeren op het eenzijdige beeld dat jongeren kregen voorgeschoteld in schoolboeken Duits en Duitse geschiedenis. Er is sindsdien nog niet veel veranderd, constateerde Timmermans. ‘De tekstboeken van marktleidende methodes als Sfinx, MeMo en Sprekend verleden heb ik over de periode 1997-2007 onderzocht op het beeld dat zij van Duitsland in de twintigste eeuw geven. Uit het onderzoek bleek dat het beeld van Duitsland niet positiever is geworden,’ schrijft Timmermans op duitslandweb.nl.
Lenin en Hitler
Nog steeds ligt de nadruk op het nationaalsocialistische Duitsland, waarbij de Weimar Republiek (1918-1933) als opmaat hiertoe wordt gezien, meent Timmermans. ‘Dit blijkt bijvoorbeeld uit hoofdstuktitels als “Lenin en Hitler: de route naar de macht”. Uitspraken als “Er waren in Duitsland te weinig democraten voor een democratie” maken het voor leerlingen niet eenvoudig om een positief beeld van Duitsland te krijgen. De democratisering van na de Tweede Wereldoorlog wordt aanzienlijk positiever beoordeeld.’
Uit de nazitijd werd volgens Timmermans lering getrokken, waardoor een stevig gewortelde democratie ontstond met voldoende kansen om de eenwording succesvol te maken. ‘Maar opvallend is dat deze eenwording nauwelijks aan bod komt in de schoolboeken.’ Ze voegt er wel aan toe dat beeldvorming ‘van zo veel meer’ afhankelijk is dan alleen de lesmethode. ‘Een belangrijke rol is weggelegd voor de docent. Het is daarom goed als docenten stilstaan bij het beeld dat een methode schetst en dit waar nodig nuanceren en verdiepen.’
Ondanks het eenzijdige beeld dat Duitse schoolboeken presenteren is het beeld dat jongeren hebben van Duitsland niet per se negatief, bleek onlangs uit een ander onderzoek van het DIA. Uit een onderzoek onder Nederlandse scholieren bleek dat 71 procent van de respondenten ‘niets’ met Duitsland had, maar er bleek geen sprake van een negatief imago. ‘Eerder is er sprake van een doorgeschoten normalisatie’, was de conclusie van het onderzoek.
