Het feit dat er aan Europese universiteiten steeds meer Chinese studenten rondlopen wordt volgens architect Rem Koolhaas veel te weinig als bron van inspiratie gezien. Dit zei de architect woensdagochtend tijdens Room for Discussion. Europa, en Nederland in het bijzonder, hebben de blik veel te weinig op China gericht. ‘Het ontbreekt mensen hier aan nieuwsgierigheid en dat is kwalijk. Meer Europese studenten zouden naar China toe moeten gaan en Chinees moeten leren. En ook Chinese studenten die hier komen zijn ongelooflijk interessant: zij zijn de experts over hun land.'
Koolhaas-stijl
Koolhaas begon zijn loopbaan in de jaren ’60 als scriptschrijver. Na een korte tijd als journalist bij de Haagse Post verlegde hij zijn carrière op zijn 25e naar de architectuur. Koolhaas ziet grote overeenkomsten tussen het schrijven en de architectuur. ‘Ik zie mezelf nog steeds als een journalist. Waar ik vroeger gebeurtenissen met elkaar verbond, zie ik mijn werk nu ook als een vorm van montage. In de ruimte probeer ik te kijken wat passend is en probeer ik een keten te creëren door de verschillende plekken op logische wijze met elkaar te verbinden.’
Een typische Koolhaas-stijl ziet hij zelf in zijn bedrijf niet meer. ‘Het bureau bestaat inmiddels uit 300 man. Aangezien we geen hiërarchische structuur hebben kun je dan niet meer spreken van een typische Koolhaas-stijl. Het is een horizontale organisatie: alle ideeën worden gemeenschappelijk bediscussieerd. In de dagelijkse praktijk sta ik dan ook nooit meer achter de tekentafel. Ik voel me eigenlijk meer een soort arts: er komen dagelijks allerlei ideeën voorbij, en ik analyseer in 15 minuten van elk project waar de knelpunten zitten en hoe het verbeterd kan worden.’
Europese integratie
De afgelopen jaren had Koolhaas, samen met onder andere de nieuwe Italiaanse leider Mario Monti, zitting in een soort Europese denktank. In die groep werd volgens Koolhaas al langer gevreesd voor de huidige crisis. ‘Je kunt het wellicht vergelijken met de incomplete huizen zoals je ze in Griekenland nu ziet. De grondverdieping staat er, en het skelet voor de volgende etage ook maar de consolidatie ervan is nooit voltooid. Dat is kwalijk, want het abstracte begrip “Europa” wordt nu van alle kanten aangevallen zonder dat iemand in de bres springt om het te verdedigen.’
Desondanks benadrukte Koolhaas vooral de onvermijdelijkheid van de integratie. ‘Het debat over het al dan niet bestaan van een Europese identiteit is volstrekt oververhit geraakt. Niet-Europeanen begrijpen direct wat de Europese identiteit is en zien die in elke Europeaan, of we dat nu zelf willen erkennen of niet. We hebben de luxe helemaal niet dit project te laten mislukken.’
Zelf merkt Koolhaas als ondernemer niet direct veel van de Europese crisis. ‘We zijn inmiddels in zo veel verschillende landen actief dat zich dat vanzelf wel uitbalanceert.’ Desondanks sprak Koolhaas wel zijn zorgen uit over een blik die teveel naar binnen is gericht. ‘In de VS zie je sinds 9/11 een neiging tot het zich terugtrekken in hun schulp en een onhaalbaar streven naar veiligheid en comfort. Zelfs op een universiteit als Harvard zag ik die grote omslag in het denken. Ik vrees dat Europa ook steeds meer deze richting op gaat.’
Participeren in China
Koolhaas ging in het gesprek uitgebreid in op zijn afweging veel te ondernemen in China. Vooral zijn betrokkenheid bij de bouw van het nieuwe gebouw van de Chinese televisie werd in het verleden fel bekritiseerd. ‘In de toekomst zal China hoe je het ook wendt of keert een dominante rol spelen in de wereld. Als je dat proces serieus neemt en daarin wil participeren, kun je dat beter direct in een van de belangrijkste instituties van het land doen: de televisie. Het Chinese televisiebestel is momenteel ontzettend aan verandering onderhevig. Het aantal zenders groeit en daarom wordt het onmogelijk daarop de buitenwereld helemaal buiten te sluiten. Het is juist ontzettend interessant door middel van een gebouw aan de verandering van zo’n instituut bij te dragen.’
Ook de kritiek dat hij door zijn moderne architectuur geen oog heeft voor een authentieke Oosterse cultuur verwierp Koolhaas. ‘Mijn project is niet alleen maar modernisatie: we zijn juist ook heel veel bezig met behoud. Een belangrijk onderdeel van het werk van de architect is juist het aanpassen, adapteren en adequater maken van bestaande gebouwen.’ De situatie in China is volgens Koolhaas uniek, omdat daar in zeer korte tijd ontzettend veel nieuwe stedelijke ruimte uit de grond moet worden gestampt. ‘Dat levert sowieso een shockeffect op. Maar wij als architecten doen er juist wel alles aan om het daar “the best possible shock” te laten zijn.’
Koolhaas-stijl
Koolhaas begon zijn loopbaan in de jaren ’60 als scriptschrijver. Na een korte tijd als journalist bij de Haagse Post verlegde hij zijn carrière op zijn 25e naar de architectuur. Koolhaas ziet grote overeenkomsten tussen het schrijven en de architectuur. ‘Ik zie mezelf nog steeds als een journalist. Waar ik vroeger gebeurtenissen met elkaar verbond, zie ik mijn werk nu ook als een vorm van montage. In de ruimte probeer ik te kijken wat passend is en probeer ik een keten te creëren door de verschillende plekken op logische wijze met elkaar te verbinden.’
Een typische Koolhaas-stijl ziet hij zelf in zijn bedrijf niet meer. ‘Het bureau bestaat inmiddels uit 300 man. Aangezien we geen hiërarchische structuur hebben kun je dan niet meer spreken van een typische Koolhaas-stijl. Het is een horizontale organisatie: alle ideeën worden gemeenschappelijk bediscussieerd. In de dagelijkse praktijk sta ik dan ook nooit meer achter de tekentafel. Ik voel me eigenlijk meer een soort arts: er komen dagelijks allerlei ideeën voorbij, en ik analyseer in 15 minuten van elk project waar de knelpunten zitten en hoe het verbeterd kan worden.’
Europese integratie
De afgelopen jaren had Koolhaas, samen met onder andere de nieuwe Italiaanse leider Mario Monti, zitting in een soort Europese denktank. In die groep werd volgens Koolhaas al langer gevreesd voor de huidige crisis. ‘Je kunt het wellicht vergelijken met de incomplete huizen zoals je ze in Griekenland nu ziet. De grondverdieping staat er, en het skelet voor de volgende etage ook maar de consolidatie ervan is nooit voltooid. Dat is kwalijk, want het abstracte begrip “Europa” wordt nu van alle kanten aangevallen zonder dat iemand in de bres springt om het te verdedigen.’
Desondanks benadrukte Koolhaas vooral de onvermijdelijkheid van de integratie. ‘Het debat over het al dan niet bestaan van een Europese identiteit is volstrekt oververhit geraakt. Niet-Europeanen begrijpen direct wat de Europese identiteit is en zien die in elke Europeaan, of we dat nu zelf willen erkennen of niet. We hebben de luxe helemaal niet dit project te laten mislukken.’
Zelf merkt Koolhaas als ondernemer niet direct veel van de Europese crisis. ‘We zijn inmiddels in zo veel verschillende landen actief dat zich dat vanzelf wel uitbalanceert.’ Desondanks sprak Koolhaas wel zijn zorgen uit over een blik die teveel naar binnen is gericht. ‘In de VS zie je sinds 9/11 een neiging tot het zich terugtrekken in hun schulp en een onhaalbaar streven naar veiligheid en comfort. Zelfs op een universiteit als Harvard zag ik die grote omslag in het denken. Ik vrees dat Europa ook steeds meer deze richting op gaat.’
Participeren in China
Koolhaas ging in het gesprek uitgebreid in op zijn afweging veel te ondernemen in China. Vooral zijn betrokkenheid bij de bouw van het nieuwe gebouw van de Chinese televisie werd in het verleden fel bekritiseerd. ‘In de toekomst zal China hoe je het ook wendt of keert een dominante rol spelen in de wereld. Als je dat proces serieus neemt en daarin wil participeren, kun je dat beter direct in een van de belangrijkste instituties van het land doen: de televisie. Het Chinese televisiebestel is momenteel ontzettend aan verandering onderhevig. Het aantal zenders groeit en daarom wordt het onmogelijk daarop de buitenwereld helemaal buiten te sluiten. Het is juist ontzettend interessant door middel van een gebouw aan de verandering van zo’n instituut bij te dragen.’
Ook de kritiek dat hij door zijn moderne architectuur geen oog heeft voor een authentieke Oosterse cultuur verwierp Koolhaas. ‘Mijn project is niet alleen maar modernisatie: we zijn juist ook heel veel bezig met behoud. Een belangrijk onderdeel van het werk van de architect is juist het aanpassen, adapteren en adequater maken van bestaande gebouwen.’ De situatie in China is volgens Koolhaas uniek, omdat daar in zeer korte tijd ontzettend veel nieuwe stedelijke ruimte uit de grond moet worden gestampt. ‘Dat levert sowieso een shockeffect op. Maar wij als architecten doen er juist wel alles aan om het daar “the best possible shock” te laten zijn.’
