Margot Dijkgraaf, de vrouw die academisch-cultureel centrum Spui25 groot maakte, verlaat de UvA om directeur te worden van de Boekmanstichting, studiecentrum voor kunst, cultuur en beleid. ‘Ik ga er zeker wat ramen openzetten.’
Margot Dijkgraaf deed twee studies, presenteerde een zwik programma’s en bouwde Spui25 uit het niets op tot handelsmerk. Ze is intendant bij de ambassade in Parijs, bekleedt een handvol bestuursfuncties en recenseert tussendoor nog boeken voor NRC Handelsblad. Na een afscheid als directeur van Spui25 heeft ze twee weken rust, voor ze begint in haar nieuwe directeursfunctie bij de Boekmanstichting.
Maar dat betekent voor haar geen stilzitten – integendeel. Uitgelaten zit ze tussen grote bossen bloemen, goedgelezen exemplaren van Le Monde, Libération, de Groene Amsterdammer, NRC Handelsblad, Het Parool en de Volkskrant. Ook ligt er een stapel boeken met een lachende Hella Haasse op het omslag: Dijkgraafs boek Spiegelbeeld en schaduwspel, over het oeuvre van de schrijfster, werd onlangs gepresenteerd. ‘Waanzinnig,’ lacht Margot Dijkgraaf. ‘Eén groot feest.’
Margot Dijkgraaf. Foto: Monique Kooijmans
Hoe kan een vrouw met zo veel functies zo veel lezen?
‘Veel avonden, weekenden. Ik lees niet snel, en altijd met een potlood in de hand. Als ik iets lees, wil ik het ook goed lezen. Zonder boeken te lezen zou ik niet zijn wie ik ben. En het leuke van al die verschillende werelden is dat ze in elkaar grijpen en elkaar versterken. Alles gaat uit van één grote passie voor kunst, cultuur en lezen. Efficiënt? Ja, mijn redactievergaderingen duren altijd een uur. Soms zitten we met achttien mensen, van De Bezige Bij, KNAW, NWO, Athenaeum en UvA-faculteiten. Iedereen krijgt het woord, maar tegelijkertijd weet ik dat hun tijd heel kostbaar is. Daarom komen ze ook: ze weten dat het geen drie uur gewauwel is.’
Dat is ook de signatuur van Spui25 geworden.
‘We hebben altijd gekozen voor kort maar krachtig. Programma’s zonder pauze, en als mensen om vijf uur uit hun werk langskomen, weten ze dat ze om half zeven weer op straat staan en nog kunnen koken. Dat vind ik een prettige, efficiënte manier van programma’s maken, waardoor je je in korte tijd kunt vullen met geestelijk voedsel.’
Gaat dat nooit ten koste van de diepgang?
‘Je kunt niet alles vangen in een tweet. Maar je kunt wél proberen het zo kernachtig mogelijk samen te vatten zonder alle kanten op te waaieren. Ik heb een hekel aan gezwets, dat irriteert me heel snel. Als je wéét dat iemand lang van stof is, hoe interessant ook, moet je hem van tevoren duidelijk maken dat hij na tien minuten moet ophouden. Bij Spui25 lieten we soms gewoon een wekker afgaan. Werkt fantastisch. Als mensen dat van tevoren weten, houden ze na de negende minuut uit zichzelf op met praten; niemand wil dat die wekker afgaat.’
Het was in 2007 dat Dijkgraaf werd gevraagd om een cultureel-academisch centrum op te zetten in wat toen nog een onooglijk souvenirwinkeltje van de UvA was. ‘Er stonden sanseveria’s voor de ramen, er werden UvA-truien verkocht, de portier wachtte tot hij weer wat toeristen de weg kon wijzen. Maarten Asscher, de directeur van Athenaeum, nodigde me uit te solliciteren. Met de godfathers – en -mothers! – van de UvA, de AUV, de AUP en Athenaeum volgde een pittig sollicitatiegesprek. Veel mensen zeiden: zou je dat nou wel doen? Want er waren al ontzettend veel culturele instellingen in Amsterdam. Maar die combinatie van wetenschap en cultuur gaf de doorslag.’
Spui25 groeide al snel van twee activiteiten per week naar twee per dag. Wat was het geheim?
‘Een combinatie van de fantastische, open plek, grote ramen, de tram en de kroeg naast de deur, en de kwaliteit die je biedt. Ik wilde niet de zoveelste meninkjesmachine zijn. We stikken in al die kranten van de columnisten, en iedereen heeft een mening. Bij Spui25 heb ik de achtergrond, de verdieping mee willen geven, niet zomaar een mening. Of je nu alles weet over een onderwerp of juist niets, je gaat altijd verrijkt naar huis.’
Laat u Spui25 met een gerust hart achter?
‘Het staat als een huis, het is een begrip. Met de verhuizingen van de UvA moet Spui25 nu als een inktvis zijn tentakels ook daar uitslaan. Er zit nog enorm veel potentieel in. De brug van wetenschap en cultuur maakt Spui25 uniek, hoewel er steeds meer organisaties zijn die dat ook proberen. Toen Spui25 begon, was het de kunst de wetenschapper uit de ivoren toren te krijgen, nu zit hij er bijna helemaal niet meer in.’
De Boekmanstichting had 28 jaar dezelfde directeur, Cas Smithuijsen. Met uw daadkracht staat de mensen daar heel wat te wachten.
‘Ze zijn blij met me. Het is niet gek dat ze zich na 28 jaar afvragen welke kant het op zal gaan. Maar ik ga eerst rustig rondkijken welke ideeën ze zelf hebben. Een bibliotheek van vijfenzestigduizend banden in een werkelijk schitterend gebouw is voor mij een ideaal startpunt om al die kennis, die schatkamer, meer bekendheid te geven. Ik sluit een samenwerking met Spui25 zeker niet uit: ik denk dat ik veel kan bijdragen aan de debatkant van de Boekmanstichting. Of ik wat ramen ga openzetten? Dat doe ik nu eenmaal overal.’
Margot Dijkgraaf (1960)
Margot Dijkgraaf deed twee studies, presenteerde een zwik programma’s en bouwde Spui25 uit het niets op tot handelsmerk. Ze is intendant bij de ambassade in Parijs, bekleedt een handvol bestuursfuncties en recenseert tussendoor nog boeken voor NRC Handelsblad. Na een afscheid als directeur van Spui25 heeft ze twee weken rust, voor ze begint in haar nieuwe directeursfunctie bij de Boekmanstichting.
Maar dat betekent voor haar geen stilzitten – integendeel. Uitgelaten zit ze tussen grote bossen bloemen, goedgelezen exemplaren van Le Monde, Libération, de Groene Amsterdammer, NRC Handelsblad, Het Parool en de Volkskrant. Ook ligt er een stapel boeken met een lachende Hella Haasse op het omslag: Dijkgraafs boek Spiegelbeeld en schaduwspel, over het oeuvre van de schrijfster, werd onlangs gepresenteerd. ‘Waanzinnig,’ lacht Margot Dijkgraaf. ‘Eén groot feest.’
Margot Dijkgraaf. Foto: Monique Kooijmans
Hoe kan een vrouw met zo veel functies zo veel lezen?
‘Veel avonden, weekenden. Ik lees niet snel, en altijd met een potlood in de hand. Als ik iets lees, wil ik het ook goed lezen. Zonder boeken te lezen zou ik niet zijn wie ik ben. En het leuke van al die verschillende werelden is dat ze in elkaar grijpen en elkaar versterken. Alles gaat uit van één grote passie voor kunst, cultuur en lezen. Efficiënt? Ja, mijn redactievergaderingen duren altijd een uur. Soms zitten we met achttien mensen, van De Bezige Bij, KNAW, NWO, Athenaeum en UvA-faculteiten. Iedereen krijgt het woord, maar tegelijkertijd weet ik dat hun tijd heel kostbaar is. Daarom komen ze ook: ze weten dat het geen drie uur gewauwel is.’
Dat is ook de signatuur van Spui25 geworden.
‘We hebben altijd gekozen voor kort maar krachtig. Programma’s zonder pauze, en als mensen om vijf uur uit hun werk langskomen, weten ze dat ze om half zeven weer op straat staan en nog kunnen koken. Dat vind ik een prettige, efficiënte manier van programma’s maken, waardoor je je in korte tijd kunt vullen met geestelijk voedsel.’
Gaat dat nooit ten koste van de diepgang?
‘Je kunt niet alles vangen in een tweet. Maar je kunt wél proberen het zo kernachtig mogelijk samen te vatten zonder alle kanten op te waaieren. Ik heb een hekel aan gezwets, dat irriteert me heel snel. Als je wéét dat iemand lang van stof is, hoe interessant ook, moet je hem van tevoren duidelijk maken dat hij na tien minuten moet ophouden. Bij Spui25 lieten we soms gewoon een wekker afgaan. Werkt fantastisch. Als mensen dat van tevoren weten, houden ze na de negende minuut uit zichzelf op met praten; niemand wil dat die wekker afgaat.’
Het was in 2007 dat Dijkgraaf werd gevraagd om een cultureel-academisch centrum op te zetten in wat toen nog een onooglijk souvenirwinkeltje van de UvA was. ‘Er stonden sanseveria’s voor de ramen, er werden UvA-truien verkocht, de portier wachtte tot hij weer wat toeristen de weg kon wijzen. Maarten Asscher, de directeur van Athenaeum, nodigde me uit te solliciteren. Met de godfathers – en -mothers! – van de UvA, de AUV, de AUP en Athenaeum volgde een pittig sollicitatiegesprek. Veel mensen zeiden: zou je dat nou wel doen? Want er waren al ontzettend veel culturele instellingen in Amsterdam. Maar die combinatie van wetenschap en cultuur gaf de doorslag.’
Spui25 groeide al snel van twee activiteiten per week naar twee per dag. Wat was het geheim?
‘Een combinatie van de fantastische, open plek, grote ramen, de tram en de kroeg naast de deur, en de kwaliteit die je biedt. Ik wilde niet de zoveelste meninkjesmachine zijn. We stikken in al die kranten van de columnisten, en iedereen heeft een mening. Bij Spui25 heb ik de achtergrond, de verdieping mee willen geven, niet zomaar een mening. Of je nu alles weet over een onderwerp of juist niets, je gaat altijd verrijkt naar huis.’
Laat u Spui25 met een gerust hart achter?
‘Het staat als een huis, het is een begrip. Met de verhuizingen van de UvA moet Spui25 nu als een inktvis zijn tentakels ook daar uitslaan. Er zit nog enorm veel potentieel in. De brug van wetenschap en cultuur maakt Spui25 uniek, hoewel er steeds meer organisaties zijn die dat ook proberen. Toen Spui25 begon, was het de kunst de wetenschapper uit de ivoren toren te krijgen, nu zit hij er bijna helemaal niet meer in.’
De Boekmanstichting had 28 jaar dezelfde directeur, Cas Smithuijsen. Met uw daadkracht staat de mensen daar heel wat te wachten.
‘Ze zijn blij met me. Het is niet gek dat ze zich na 28 jaar afvragen welke kant het op zal gaan. Maar ik ga eerst rustig rondkijken welke ideeën ze zelf hebben. Een bibliotheek van vijfenzestigduizend banden in een werkelijk schitterend gebouw is voor mij een ideaal startpunt om al die kennis, die schatkamer, meer bekendheid te geven. Ik sluit een samenwerking met Spui25 zeker niet uit: ik denk dat ik veel kan bijdragen aan de debatkant van de Boekmanstichting. Of ik wat ramen ga openzetten? Dat doe ik nu eenmaal overal.’
Margot Dijkgraaf (1960)
- 1978-1988 Studies Frans (UvA, Université Paris VII/Jussieu) en communicatiewetenschap, Universiteit Utrecht
- 1988 Literair criticus NRC Handelsblad
- 2000-2004 Presentator bij o.m. Zeeman met boeken (VPRO) Lezen etcetera (AT5)
- 2002-2007 Directeur Centre Français du Livre bij Maison Descartes
- 2007-2014 Directeur Spui25
- 2008 Hella S. Haasse: Inkijk, Essays, portretten en beschouwingen met Patricia de Groot
- 2009 Benoemd tot Chevalier de la Légion d’honneur
- 2014 Directeur Boekmanstichting
- 2014 Spiegelbeeld en schaduwspel: het oeuvre van Hella S. Haasse
